Polub nas na Facebooku
Czytasz: Proprioreceptory – działanie i funkcja w organizmie człowieka
menu
Polub nas na Facebooku

Proprioreceptory – działanie i funkcja w organizmie człowieka

Lekarz i pacjent siedzą przy stole. Zbliżenie na dłonie.

Fot. SARINYAPINNGAM / Getty Images

Proprioreceptory, zwane też proprioceptorami, są wyspecjalizowanymi elementami, które generują bodźce nerwowe w odpowiedzi na mechaniczne pobudzenie. Przekazują informację na temat stanu mięśni i układu kostno-stawowego, dzięki czemu człowiek ma świadomość położenia różnych części ciała.

Proprioreceptor to wyspecjalizowana komórka lub jej substruktura, która odpowiada za zbieranie określonych impulsów. Ma charakter podobny do receptorów narządów zmysłów (zakończeń węchowych, komórek siatkówki, kubków smakowych), jednak odbiera pobudzenia z głębi ciała. Ten rodzaj czucia nazywa się czuciem głębokim.

Proprioreceptory – czym są?

Proprioreceptory to komórki lub zakończenia włókna nerwowego, które spełniają rolę czujników reagujących na zmianę naprężenia, ciśnienia czy ucisku w obrębie tkanki mięśniowej albo włóknistej. Znajdują się w ścięgnach, powięziach, torebkach stawowych. W związku z ich działaniem do mózgu docierają informacje na temat wzajemnego położenia elementów składowych stawu, aktualnej długości mięśni poprzecznie prążkowanych i siły ich skurczu, stanu naprężenia ścięgien czy powięzi. Dzięki temu mózg może łączyć sygnały z różnych części organizmu i na tej podstawie określać położenie ciała i jego poszczególnych części, np. kończyn. Proces ten określany jest mianem propriocepcji.

Proprioceptory a czucie głębokie

Umiejętność propriocepcji wytwarza się stopniowo dzięki aktywności mózgu i jego umiejętności uczenia się. We wczesnym okresie życia noworodka jego ruchy są nieporadne i nieskoordynowane. Stopniowo dziecko wykształca zdolność np. celowego sięgania rączką po pewne przedmioty. Jego początkowo chwiejny i niezgrabny chód staje się sprężysty i dobrze skoordynowany. Podobnie u dorosłego, dzięki pracy mózgu możliwe jest nabywanie nowych umiejętności, np. jeżdżenia na nartach, rowerze czy rolkach. W takich sytuacjach mówi się zwykle o dobrej koordynacji i wysokich zdolnościach motorycznych.

Polecamy: Zaburzenia równowagi – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Wszystkie te procesy nie byłyby możliwe, gdyby nie informacje docierające do mózgu i móżdżku z proprioceptorów. To one informują o pozycji ciała, obciążeniu, napięciu mięśni czy działających na kończyny siłach zewnętrznych. To dzięki nim można dokonać precyzyjnych czynności: zaplanowany i zapoczątkowany przez mózg ruch jest wykonywany do momentu, w którym informacja z proprioceptorów pozwoli na określenie, że docelowa pozycja została osiągnięta.

W niektórych sytuacjach czucie głębokie jest wspierane przez narządy zmysłów. Jeśli chcemy dotknąć ściany, to ręka porusza się do momentu, kiedy zmysł dotyku przekaże mózgowi informację o dotarciu do celu. Kiedy zamierzamy podnieść ramię do pozycji poziomej, osiągnięcie tego ułożenia można zaobserwować wzrokiem. Jednak, gdy w ciemnym pomieszczeniu chcemy zapalić światło i sięgamy ręką do wyłącznika, który znajduje się na ścianie, jedynym „zmysłem” pomagającym sterować ręką i trafić nią we właściwe miejsce jest czucie głębokie z proprioreceptorów.

Warto wiedzieć: Jak przebiega i dla kogo jest skierowana integracja sensoryczna?

Propriocepcja a koordynacja ruchów

Mechanizm podobny do opisanego powyżej działa, gdy z zamkniętymi oczyma staramy się trafić palcem w czubek nosa. Bez propriocepcji nie byłoby to możliwe. Co więcej – stojąc w ciemnościach i nie mając czucia z proprioreceptorów, człowiek przewróciłby się, gdyż nie odczuwałby położenia własnego ciała i nie mógłby tak dobierać napięcia mięśni, by podtrzymywały one ciało. Dodatkowe informacje, które wspierają proces utrzymania równowagi i koordynacji ruchów, zapewnia układ błędnika, będący zmysłem równowagi. Za pośrednictwem receptorów rejestrujących przepływ płynu w kanałach półkolistych reaguje on na ruchy głowy, powiązane z tym siły i zmiany przyspieszenia. Część fizjologów wręcz zalicza receptory zmysłu równowagi do proprioceptorów, gdyż wszystkie procesy rejestracji położenia ciała i jego ruchów traktowane są jako spójny mechanizm sterowania jego motoryką.

Jakie funkcje pełni układ nerwowy? Odpowiedź na filmie:

Zobacz film: Budowa i funkcje układu nerwowego. Źródło: 36,6

Proprioreceptory a rehabilitacja ruchowa

Proprioreceptory spełniają bardzo specyficzną funkcję, która nie jest realizowana, gdy ciało lub jego część pozostają nieruchome. Dlatego w przypadku chorych nieprzytomnych, osób leczonych z powodu urazów, pacjentów po udarze mózgu lub mających niedowłady czy porażenia z innych powodów, ważne jest regularne wykonywanie ćwiczeń usprawniających. Najczęściej mają one charakter bierny (kończynę zgina i prostuje rehabilitant lub specjalne urządzenie) lub czynny, wykonywany w odciążeniu (np. w wodzie albo po podwieszeniu kończyny w specjalnym hamaku).

Dzięki temu osiąga się dwa efekty, których znaczenie okazuje się bardzo ważne, gdy sprawność kończyny zaczyna powracać. Po pierwsze – unika się powstawania przykurczów mięśni oraz upośledzenia funkcji stawów, co prowadzi do zmniejszenia zakresu ruchów. Po drugie – i najważniejsze – zachowuje się naturalne odruchy związane z napięciem mięśni i ruchami, które zależne są od proprioceptorów. Jeśli mózg przez długi czas nie otrzymywałby z nich żadnych impulsów, „zapomniałby” o wyuczonych mechanizmach i chory musiałaby na nowo uczyć się pewnych schematów ruchowych, tak jak robi to małe dziecko. Dlatego w piśmiennictwie z zakresu wielu specjalności klinicznych podkreśla się znaczenie profesjonalnej i wcześnie wdrożonej rehabilitacji ruchowej.

Czy artykuł okazał się pomocny?
Tak Nie
6
0
Polecamy
Zaburzenia czucia głębokiego u dzieci i dorosłych – objawy i ćwiczenia
Zaburzenia czucia głębokiego u dzieci i dorosłych – objawy i ćwiczenia TVN zdrowie
Autohipnoza i jej zalety.
Czy pomoże zbudować pewność siebie?
Autohipnoza i jej zalety. Czy pomoże zbudować pewność siebie? Dzień Dobry TVN
Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy człowieka - zasady działania
Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy człowieka - zasady działania TVN zdrowie
Powięź i jej rola w ciele człowieka.
Jak jest zbudowana i na czym polega jej ćwiczenie?
Powięź i jej rola w ciele człowieka. Jak jest zbudowana i na czym polega jej ćwiczenie? Dzień Dobry TVN
Komentarze (0)
Nie przegap
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Krosty na brzuchu – jakie mogą być przyczyny ich pojawienia się?
Krosty na brzuchu – jakie mogą być przyczyny ich pojawienia się?
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia