Polub nas na Facebooku
Czytasz: Czym jest pułap tlenowy? Jak go obliczyć? Normy i determinanty pułapu tlenowego
menu
Polub nas na Facebooku

Czym jest pułap tlenowy? Jak go obliczyć? Normy i determinanty pułapu tlenowego

tlen płuca

Jan-Otto GettyImages

Pułap tlenowy definiuje się jako zdolność pochłaniania tlenu przez organizm. Uważa się go za wskaźnik wydolności sportowca, jaki rosnąć powinien w miarę poprawy jego kondycji fizycznej. VO2max zwiększają zwłaszcza sporty aerobowe – bieganie. Pomocne są również ćwiczenia skocznościowe i oddechowe.

Pułap tlenowy to kompleksowy wyznacznik sprawności systemu, który odpowiada za transport tlenu od pobrania powietrza atmosferycznego do wykorzystania go w tkankach mięśniowych. Maksymalny pobór tlenu może się zmniejszyć lub zwiększyć w wyniku zmian patologicznych w obrębie układu krążenia lub oddechowego, podejmowanego treningu, w zależności od płci i wieku.

Czytaj też:

Czym jest pułap tlenowy?

Pułap tlenowy symbolicznie przedstawiany jako VO2max uważa się za jeden z najbardziej znanych wskaźników wydolności fizycznej. To maksymalna ilość tlenu, jaką można pobrać z wdychanego powietrza podczas wysiłku fizycznego, który obejmuje dużą część masy mięśniowej. Wartość pułapu tlenowego określa wydolność tlenową, zwaną aerobową. Wyrażona może być w różnych jednostkach, w tym w:

  • litrze tlenu na minutę (l/min) lub mililitrach tlenu na minutę (ml/min),
  • mililitrach tlenu na kilogram masy ciała na minutę (ml/kg/min),
  • mililitrach tlenu na kilogram beztłuszczowej masy ciała na minutę (ml/kg/LBM/min),
  • mililitrach tlenu na kilogram aktywnej masy mięśniowej na minutę (ml/kg/m.m./min),
  • procentach (przy określaniu intensywności wysiłku).

Od czego zależy wielkość pułapu tlenowego?

Wielkość pułapu tlenowego determinowana jest licznymi czynnikami, w tym przede wszystkim:

  • sprawnością narządów i mechanizmów odpowiedzialnych za dostarczanie tlenu do tkanek,
  • skutecznością mechanizmów odpowiedzialnych za wykorzystanie tlenu w procesach energetycznych,
  • masą ciała,
  • uwarunkowaniami genetycznymi,
  • podejmowanym treningiem,
  • płcią – kobiety ze względu na mniejszą zawartość tkanki mięśniowej i masę ciała uzyskują niższe wartości VO2max w porównaniu z mężczyznami,
  • wiekiem – wartość VO2max osiąga maksymalny poziom w wieku dojrzewania, następnie ulega nieco zmniejszeniu by w wieku około 30 lat ustabilizować się, po osiągnięciu 40 lat zauważa się systematyczny jej spadek (po przekroczeniu wieku emerytalnego wynosi poniżej 60% wyjściowej wartości).

Jak obliczyć pułap tlenowy?

Pomiaru pułapu tlenowego dokonać można na kilka sposobów. Pierwszy opiera się na wartościach tętna maksymalnego (HRmax) i spoczynkowego (HRsp). Zastosowanie ma tu wzór: VO2max = 15 x (HRmax/HRsp). W kolejnym przypadku pułap tlenowy obliczyć można według wzoru Coopera, który przedstawia się następująco: VO2max = (dystans w metrach – 504,9) / 44,73.

Zanim jednak rozpocznie się rachowanie należy wykonać dwunastominutową próbę wysiłkową. Jeszcze innym sposobem jest pomiar VO2max przy uwzględnieniu masy ciała, wieku, tętna spoczynkowego (HRsp) według zasady: VO2max = 3.542+ (-0.014 x wiek) + (0.015 x waga [kg]) + (-0.011 x HRsp). Dla dwóch pierwszych metod wynik uzyskuje się w ml/kg/min, a dla trzeciej w l/min.

Za najbardziej profesjonalną metodę szacowania VO2max uważa się spiroergometryczny test wysiłkowy (z ang. cardiopulmonary exercise test, CPET). Badanie stanowi połączenie klasycznej próby wysiłkowej i pomiaru gazów w powietrzu oddechowym. Wykonywane jest z użyciem bieżni ruchomej lub cykloergometru.

Dzięki CPET oprócz VO2max można wyznaczyć również m.in.:

  • równoważnik wentylacyjny dwutlenku węgla,
  •  wentylacyjny próg beztlenowy,
  • współczynnik wymiany oddechowej,
  • stężenie dwutlenku węgla w powietrzu końcowowydechowym,
  • stężenie tlenu w powietrzu końcowowydechowym,
  • eliminacja dwutlenku węgla,
  • wentylacja,
  • powysiłkowy powrót częstości rytmu serca,
  • objętość oddechowa,
  • częstość oddechów,
  • puls tlenowy.

Niestety istnieją pewne przeciwwskazania do wykonania CPET, w tym m.in.: świeży zawał serca, niestabilna dławica piersiowa, ostry zator tętnicy płucnej, niewyrównana niewydolność serca, niestabilne zaburzenia jego rytmu, ostre zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia, niepełnosprawność ruchowa i niewyrównana nadczynność tarczycy.

Pułap tlenowy – normy według płci

Oto, jak przedstawiają się normy pułapu tlenowego według płci. Pierwsza tabela odnosi się do kobiet, druga do mężczyzn. Wartości podano w ml/kg/min.

Pułap tlenowy dla kobiet

Wiek kobiety Źle
Przeciętnie Dobrze Bardzo dobrze
Wspaniale

20–29

30–39

40–49

50–59

60–69

70–79

<36

<34

<32

<25

<26

<24

36–39

34–36

32–34

25–28

26 28

24–26

40–43

37–40

35–38

29–30

29–31

27–29

44–49

41–45

39–44

31–34

32–35

30–35

>49

>45

>44

>34

>35

>35

Pułap tlenowy dla mężczyzn

Wiek mężczyzny Źle Przeciętnie Dobrze Bardzo dobrze
Wspaniale

20–29

30–39

40–49

50–59

60–69

70–79

<42

<41

<38

<35

<31

<28

42–45

41–43

38–41

35–37

31–34

28–30

46–50

44–47

42–45

38–42

35–38

31–35

51–55

48–53

46–52

43–49

39–45

36–41

>55

>53

>52

>49

>45

>41

Pułap tlenowy w wybranych dyscyplinach sportowych?

Duży poziom VO2max pozwala na realizowanie przez odpowiednio długi czas znacznej intensywności wysiłku bez ryzyka zaciągania tzw. długu tlenowego, który wiąże się z zakwaszeniem mięśni. Im więcej tlenu organizm jest w stanie przyswoić w trakcie wysiłku, tym więcej posiada energii. Niski VO2max wskazuje na słabą zdolność organizmu do znoszenia dużych obciążeń fizycznych. Przedstawiciele poszczególnych dyscyplin sportowych prezentują różną wartość pułapu tlenowego, co pokazuje poniższa tabela.

Czy bieganie w maseczce jest zdrowe? Zobacz wideo:

Źródło: X-news

Bibliografia:

1. M. Kurpesa, K. Jerka, A. Bortkiewicz, Cardiopulmonary exercise testing – Its application in cardiology and occupational medicine, [w:] „Medycyna Pracy”, 2014, 65(5), s. 665–674.

2. S. Kozłowski, K. Nazar, Wprowadzenie do fizjologii klinicznej, PZWL, Warszawa 1999.

3. M. Fortuna, Podstawy kształtowania i kontroli zdolności wysiłkowej tlenowej i beztlenowej, Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2008.

4. K. Smarż, T. Jaxa-Chamiec, A. Budaj, Metody oceny wydolności fizycznej pacjentów kardiologicznych – elektrokardiograficzny, spiroergometryczny i echokardiograficzny test wysiłkowy, [w:] „Postępy Nauk Medycznych”, 2015, XXVIII(11B), s. 79–83.

Czy artykuł okazał się pomocny?
Tak Nie
55
6
Polecamy
Czym jest pułap tlenowy i dlaczego jest tak ważny?
Normy i sposoby obliczania
Czym jest pułap tlenowy i dlaczego jest tak ważny? Normy i sposoby obliczania Dzień Dobry TVN
Obliczanie zawartości tkanki tłuszczowej – najpopularniejsze metody
Obliczanie zawartości tkanki tłuszczowej – najpopularniejsze metody Dzień Dobry TVN
Jak zmierzyć zawartość tłuszczu w organizmie?
Normy zawartości tłuszczu w organizmie
Jak zmierzyć zawartość tłuszczu w organizmie? Normy zawartości tłuszczu w organizmie TVN zdrowie
Kapnograf – wykorzystanie kapnografii w medycynie ratunkowej
Kapnograf – wykorzystanie kapnografii w medycynie ratunkowej TVN zdrowie
Komentarze (0)
Nie przegap
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Krosty na brzuchu – jakie mogą być przyczyny ich pojawienia się?
Krosty na brzuchu – jakie mogą być przyczyny ich pojawienia się?
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia