Żylakami przełyku nazywa się poszerzenia żylne, które znajdują się w dolnej części przełyku. Są efektem nadciśnienia w układzie wrotnym, które związane jest ze schorzeniami wątroby. Krwawienie z żylaków przełyku jest stanem zagrożenia życia i może być leczone wyłącznie w warunkach szpitalnych. Zbyt późne wykrycie krwawienia w większości przypadków kończy się śmiercią.
Przyczyny żylaków przełyku
Żylaki przełyku powstają w wyniku różnicy ciśnień między żyłą wrotną a żyłami wątrobowymi, wynoszącej ponad 12 mmHg. Do wzrostu ciśnienia dochodzi na skutek nadmiernego napływu krwi do krążenia wrotnego lub przeszkody w przepływie krwi wrotnej. W krążeniu żylnym nie ma zastawek, dlatego każda blokada przepływu w narządach trzewnych jest przenoszona wstecznie i powoduje powstanie nadciśnienia zwrotnego.
Utrudnienia przepływu krwi wynikają z procesów chorobowych zachodzących:
- w różnych odcinkach układu wrotnego – blok przedwątrobowy,
- w wątrobie – bok wewnątrzwątrobowy,
- w żyłach wątrobowych – blok nadwątrobowy lub zawątrobowy.
Pod względem czynnościowym bloki przepływu można podzielić na:
- pozazatokowy – blok odpływu krwi z zatok,
- przedzatokowy – blok napływu krwi do zatok.
Do zewnątrzwątrobowoego bloku przedzatokowego dochodzi na skutek:
- zakrzepicy żyły wrotnej,
- zakrzepicy żyły wątrobowej,
- nowotworów uciskających na żyłę wrotną.
Blok przedzatokowy wewnątrzwątrobowy powstaje w wyniku:
- pierwotnej marskości wątroby,
- wrodzonego zwłóknienia wątroby,
- stwardnienia okołowrotnego,
- schistosomiazy,
- lipidozy.
Blok pozazatokowy zewnątrzwątrobowy wywołany jest:
- wrodzonymi anomaliami żyły głównej,
- guzami,
- zespołem Budda-Chiariego.
Blok pozazatokowy wewnątrzwątrobowy spowodowany jest przez:
- marskość wątroby,
- chorobę Wilsona,
- zespół Budda-Chiariego,
- hemochromatozę.
Jakie są czynniki zwiększające ryzyko krwotoku żylaków przełyku?
Do krwawienia z żylaków przełyku dochodzi na skutek ich pęknięcia – stanowią one aż 10% wszystkich krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Żylaki przełyku u alkoholika mogą pęknąć z powodu nadużywania alkoholu, ale do czynników ryzyka zalicza się także:
- duży rozmiar żylaków,
- nadciśnienie w żyle wrotnej,
- obecność wybroczyn i nadżerek w błonie śluzowej przełyku.
Żylaki przełyku – jakie są objawy schorzenia?
Żylaki przełyku nie dają wyraźnych objawów, dopóki nie dojdzie do krwotoku wewnętrznego. Wówczas chory zaczyna nagle i obficie wymiotować krwią. Obecność krwi jest głównym objawem, choć przy przewlekłym, niezbyt masywnym broczeniu krwi, objawem mogą być też smoliste stolce, ponieważ krew zostaje trawiona w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego
Zobacz też: Żylaki przewodu pokarmowego
Szybka utrata krwi może prowadzić do wstrząsu, który objawia się:
- przyspieszonym oddechem,
- osłabieniem,
- przyspieszoną akcją serca,
- wilgotną i zimną skórą,
- obniżeniem ciśnienia krwi,
- zaburzeniami świadomości.
Rokowania przy krwawieniu z żylaków przełyku są bardzo złe – aż 30% krwotoków kończy się śmiercią. Dochodzi do niej w wyniku utraty krwi lub śpiączki wątrobowej.
Żylaki przełyku – leczenie
Leczenie żylaków przełyku jest długotrwałe, ale przynosi dobre efekty. Istnienie żylaków można stwierdzić w trakcie badania endoskopowego i od razu zastosować leczenie. Za pomocą endoskopu lekarz wstrzykuje lek, który powoduje obkurczenie i zamknięcie żylaków. Kolejne zabiegi wykonuje się w odstępie kilku dni, a następnie tygodni i miesięcy aż do momentu zupełnego wyeliminowania zmian. Po zakończeniu leczenia konieczne jest powtórzenie badania diagnostycznego i kontrola przynajmniej raz w roku, ponieważ prawdopodobieństwo wystąpienia krwotoku nawet po zastosowaniu leczenia wynosi aż 75%.
Inną metodą leczenia jest gumkowanie żylaków przełyku. Stenty zmniejszają przepływ krwi i obciskają żylaki, powodując ich zmniejszenie i zanikanie. Rzadko wykonywane jest przezżylne śródwątrobowe zespolenie systemowe (TIPS), polegające na utworzeniu połączenia między żyłą wrotną i inna żyłą z pominięciem krążenia wrotnego, co obniża ciśnienie.
Krwotok z żylaków przełyku jest wskazaniem do wezwania pogotowia ratunkowego, ponieważ zagraża życiu chorego. Leczenie przebiega wyłącznie w warunkach szpitalnych.
Żylaki przełyku – dieta
Dieta w żylakach przełyku powinna bazować na produktach łatwych do przełknięcia, np. na zupach. Bardzo ważne jest unikanie alkoholu, pieczywa pełnoziarnistego, kawy, mocnej herbaty, grubych makaronów i kasz, niedojrzałych i surowych owoców, wszystkich roślin strączkowych. Potrawy należy gotować lub dusić i w miarę możliwości rozdrabniać, np. dodawać do potraw zmiksowaną natkę pietruszki zamiast krojonej. Ze względu na ryzyko wystąpienia niedoborów żelaza zalecane jest zwiększenie spożycia chudej wołowiny i kaszy jaglanej.
