Polub nas na Facebooku
Czytasz: Zegar biologiczny: na czym polega? Przestawianie zegara biologicznego
menu
Polub nas na Facebooku

Zegar biologiczny: na czym polega? Przestawianie zegara biologicznego

sen

Fot.: B2M Productions / Getty Images

Zegar biologiczny jest ewolucyjnie wytworzonym mechanizmem, składającym się z grupy powtarzających się rytmów biologicznych. Pozwala na regulowanie procesów zachodzących w organizmie, wyznacza naturalny rytm dobowy człowieka, a także pozostałych organizmów żywych.

Zegar biologiczny wyznacza ciąg reakcji i procesów zachodzących w organizmie. Jest związany z rytmem dobowym (dniem i nocą, czyli okresami światła i ciemności). Bezpośrednio wpływa na funkcjonowanie, nastrój i kondycję każdego człowieka.

Co to jest zegar biologiczny człowieka?

Zegar biologiczny jest określany przez naukowców mianem wewnętrznego oscylatora, który pozwala na sterowanie procesami biologicznymi i biochemicznymi zachodzącymi w tkankach oraz komórkach. Pozwala na ciągły pomiar upływającego czasu bez względu na zmiany zachodzące w środowisku zewnętrznym. Bez prawidłowego działania zegara biologicznego nie jest możliwa synchronizacja procesów życiowych ze zmianami warunków środowiskowych. Zegar biologiczny wpływa na działanie rytmu okołodobowego. To właśnie on ma wpływ na codzienną, cykliczną rytmikę procesów fizjologicznych zachodzących w ciągu doby. Wpływ na rytm dobowy mają również takie czynniki, jak stres, aktywność fizyczna, pory spożywanych posiłków, temperatura otoczenia, światło (dzień) oraz ciemność (noc).

W organizmie ludzkim zegar dobowy znajduje się w jądrach nadskrzyżowaniowych w przedniej części podwzgórza. Jądra położone są obustronnie, w bliskim sąsiedztwie skrzyżowania nerwów wzrokowych. Za działanie zegara są odpowiedzialne geny zegarowe, a rolę koordynującą spełnia melatonina. jest ona naturalnie występującym w organizmie hormonem wytwarzanym głównie w szyszynce.

Zegar biologiczny a rytm dobowy

Działanie zegara biologicznego pozwala na wytworzenie rytmu dobowego, zwanego także rytmem okołodobowym, cyklem dobowym lub rytmiką dobową. Jest to zakres regularnych zmian zachodzących w aktywności człowieka (zarówno tej psychicznej, jak i fizycznej), których powstawanie wiąże się z następującymi po sobie dniem i nocą. Rytm dobowy wpływa na spadek lub wzrost wydzielania określonych hormonów, temperaturę ciała, ciśnienie tętnicze krwi, wytwarzanie moczu i wiele innych.

Zgodnie z ogólnie przyjętym schematem działania zegara biologicznego, w okolicach godz. 7.00 wzrasta poziom hormonów we krwi (zwłaszcza hormonów płciowych), następuje przyspieszenie pulsu oraz wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Mężczyźni o tej porze dnia mają zdecydowanie najwyższy poziom testosteronu. O poranku słabnie działanie melatoniny, odpowiadającej za sen i czuwanie w odpowiednich porach. Przyjęło się, że w okolicach 8.00 pobudzony jest układ trawienny. W godzinach przedpołudniowych zauważa się wzmożoną zdolność przetwarzania i zapamiętywania informacji. Jest to również czas wzmożonej pracy trzustki i najwyższego poziomu insuliny oraz enzymów w ciągu doby.

W okolicach południa zauważa się znaczne wydzielanie soków żołądkowych, w godzinach popołudniowych (14.00–16.00) następuje naturalne zwiększenie temperatury ciała oraz wzrost poziomu przeciwciał. Produkcja soków żołądkowych oraz metabolizm maleją w okolicach 19.00, co niewątpliwie przyczyniło się do rozpowszechnienia teorii o szkodliwości jedzenia po 18.00 (lub w późnych godzinach wieczornych). Zazwyczaj produkcja melatoniny zwiększa się ok. 21.00, osiągając najwyższy poziom w okolicach 22.00–23.00. Po północy następuje szereg procesów regeneracyjnych organizmu, obniża się ciśnienie tętnicze krwi, spada temperatura ciała, za to błony śluzowe zwiększają produkcja wydzielin.

Zaburzenia zegara biologicznego

Jak wyjaśniają lekarze, prawidłowe działanie zegara biologicznego wpływa na stan zdrowia, układ odpornościowy, samopoczucie, sprawność intelektualną oraz fizyczną. Objawami zaburzonej pracy zegara biologicznego, a w konsekwencji także rytmu dobowego, są: kłopoty z zaśnięciem, bóle głowy, zmęczenie, senność, płytki sen, trudności w koncentracji, dezorientacja, zaburzenia trawienia i apetytu, pogorszenie nastroju, drażliwość oraz inne symptomy wahań emocjonalnych. Najczęściej zaburzenia cyklu dobowego wynikają z czynników zewnętrznych, a na problemy z właściwym rytmem dobowym narzekają osoby pracujące na nocnych zmianach, podejmujące aktywność fizyczną o późnych porach bądź studenci uczący się do późnych godzin.

Negatywnie na działanie zegara biologicznego wpływają podróże, podczas których zmienia się strefy czasowe, z czym wiąże się termin jet lag określający syndrom nagłej zmiany strefy czasowej. Należy pamiętać, że długotrwałe zaburzenia w obrębie zegara biologicznego oraz rytmu dobowego mogą być przyczynami depresji i innych chorób psychicznych. Źle wpływają na pracę jelit, gospodarkę hormonalną, a nawet na pracę serca, stwarzając zagrożenie występowania chorób tego narządu.

Zobacz film: Co wiesz o mózgu? Budowa mózgu. Źródło: 36,6


Czy artykuł okazał się pomocny?
Tak Nie
10
17
Polecamy
Ile można nie spać?
Czy sen ma ważny wpływ na nasze zdrowie?
Ile można nie spać? Czy sen ma ważny wpływ na nasze zdrowie? Dzień Dobry TVN
Jesienna chandra - czym się objawia i jak z nią walczyć?
Jesienna chandra - czym się objawia i jak z nią walczyć? Dzień Dobry TVN
Zmiana czasu na zimowy.
Dlaczego przestawiamy zegarki?
Jak zmiana czasu wpływa na organizm?
Zmiana czasu na zimowy. Dlaczego przestawiamy zegarki? Jak zmiana czasu wpływa na organizm? TVN zdrowie
Zdrowy sen – zasady higieny snu i jego wpływ na zdrowie
Zdrowy sen – zasady higieny snu i jego wpływ na zdrowie TVN zdrowie
Komentarze (0)
Nie przegap
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Dieta paleo - przykładowy jadłospis, przepisy, zasady i efekty
Dieta paleo - przykładowy jadłospis, przepisy, zasady i efekty