Ze względu na niespecyficzność chromograniny jej badanie nie pozwala określić dokładnego typu nowotworu ani lokalizacji guza. W tym celu niezbędne jest rozszerzenie diagnostyki o swoiste badania laboratoryjne oraz obrazowe. Wyniki referencyjne dla chromograniny różnią się w zależności od zastosowanej metody badawczej.
Co to jest chromogranina?
Chromograniny należą do grupy markerów chorób nowotworowych, co oznacza, że ich podwyższony poziom sugeruje obecność choroby rozrostowej w organizmie. Markery takie mogą być swoiste (specyficzne dla danego nowotworu) lub nieswoiste – występują w wielu różnych jednostkach chorobowych. Do nieswoistych markerów należą chromograniny.
Wyróżniamy chromograniny A (CgA), B (CgB) oraz C (CgC). Najczęściej stosowana w praktyce klinicznej jest chromogranina A. Wszystkie te markery używane są w diagnostyce nowotworów neuroendokrynnych, czyli złośliwych guzów atakujących tzw. rozproszony układ wewnątrzwydzielniczy.
Rozproszony układ wewnątrzwydzielniczy występuje w wielu narządach organizmu. Tworzy m.in. wyspy trzustkowe, obecny jest także w ścianach układu oddechowego lub przewodu pokarmowego. Komórki składające się na ten układ zdolne są do wytwarzania i wydzielania hormonów (stąd ich nazwa – układ wewnątrzwydzielniczy, czyli hormonalny). Niektóre substancje wykazują cechy neurohormonów i występują w układzie nerwowym. Hormony rozproszonego układu wewnątrzwydzielniczego mogą zarówno działać miejscowo, jak i być wydzielane do krwiobiegu.
Do najważniejszych hormonów narządowo swoistych, wydzielanych przez układ neuroendokrynny, należą: sekretyna, gastryna, cholecystokinina, somatostatyna, insulina, glukagon, serotonina, histamina.
Nowotwory neuroendokrynne rozwijają się w około 70% przypadków w układzie pokarmowym (głównie w jelicie cienkim oraz w trzustce). Mogą wydzielać hormony (np. chromograninę) lub być nieczynne hormonalnie. Do najważniejszych nowotworów neuroendokrynnych zaliczamy: rakowiaka, gastrinomę, insulinomę, glukagonomę oraz guzy znajdujące się w jelicie cienkim i grubym.
Chromogranina A jest białkiem wydzielanym przez ziarnistości komórek neuroendokrynnych do krwiobiegu, np. w rdzeniu nadnerczy czy w trzustce. Służy do diagnostyki biochemicznej nowotworów neuroendokrynnych, oceny skuteczności leczenia operacyjnego tych guzów, a także może być pomocnym narzędziem w monitorowaniu efektów terapii. Rola chromograniny A w organizmie człowieka nie została dotąd poznana.
Jakie choroby mogą powodować wzrost poziomu chromograniny?
Chromograniny wytwarzane są w komórkach należących do czynnych hormonalnie guzów neuroendokrynnych, znajdujących się w rozproszonym układzie wewnątrzwydzielniczym, głównie w przewodzie pokarmowym. Podwyższony poziom chromograniny A w surowicy krwi pojawić się może w przypadku:
- nowotworów neuroendokrynnych rozwijających się w przewodzie pokarmowym (w dwunastnicy, jelicie cienkim, wyrostku robaczkowym, jelicie grubym, odbytnicy, trzustce);
- guza gastrynowego (łac. gastrinoma);
- glukagonomy;
- guza chromochłonnego (łac. pheochromocytoma);
- neuroblastomy;
- raka rdzeniastego tarczycy;
- drobnokomórkowego raka płuc;
- raka prostaty.
Choć podwyższony wynik chromograniny sugerować może obecność guza nowotworowego, niezbędne jest poszerzenie diagnostyki o bardziej specyficzne markery oraz badania obrazowe. Chromogranina B wydzielana jest przez nowotwór neuroendokrynny trzustki, czyli przez guz insulinowy. Podwyższony poziom markera, obok nieprawidłowych wyników swoistych badań laboratoryjnych, może nasuwać jego rozpoznanie.
Jakie są normy laboratoryjne dla chromograniny?
Normy stężenia chromograniny zależą od zastosowanych metod laboratoryjnych oraz od rodzaju przeciwciał użytych do identyfikacji tych neurohormonów. Dla chromograniny A prawidłowy wynik waha się w granicach 1,6–5,6 µg/L. Badanie należy przeprowadzić na czczo. Przy interpretacji nieprawidłowego stężenia badanej substancji trzeba pamiętać, że na jego wynik wpływ mogą mieć: stosowanie niektórych leków (np. inhibitorów pompy protonowej i inhibitorów receptorów H2 w chorobach żołądka), zanikowe zapalenie żołądka, zaawansowana niewydolność nerek, cukrzyca, przewlekła niewydolność serca oraz wątroby, stany zapalne jelit, reumatoidalne zapalenie stawów. Stany te mogą zawyżać wyniki. Badania naukowe dowodzą, że im niżej zróżnicowany jest nowotwór (a co za tym idzie – bardziej złośliwy), a także im większa jest jego masa, tym poziom chromograniny rośnie.
Chromogranina A nie jest jedyną metodą monitorowania rozpoznanej i leczonej choroby nowotworowej. Jej wysoki poziom po terapii nie musi oznaczać wznowy. Z drugiej strony prawidłowy wynik nigdy nie gwarantuje braku progresji choroby.
Zobacz wideo: Z czego składa się krew?
Bibliografia:
1. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna praktyczna, Kraków 2016.
2. Chromogranina A (CgA) — charakterystyka dostępnych metod badawczych i uwarunkowań mogących mieć wpływ na uzyskane wyniki. https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:uLWV2GPVBnoJ:https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/download/25456/20280+&cd=3&hl=pl&ct=clnk&gl=pl.
