Zakrzepica żył jest trzecią najpowszechniejszą chorobą układu sercowo-naczyniowego, zaś jej najpoważniejsze powikłanie – zator płucny – najczęstszą przyczyną nagłych zgonów chorych leczonych w szpitalach. W Polsce to schorzenie dotyka rocznie, według różnych źródeł, blisko 50–60 tys. osób, z czego prawie u połowy występuje zatorowość płucna.
Zakrzepica żył głębokich
Zakrzepica żył głębokich to najczęściej występująca postać żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, polegająca na formowaniu wewnątrz żył głębokich, zazwyczaj kończyny dolnej (żyły goleni, biodrowej wewnętrznej, biodrowej zewnętrznej lub udowej), niekiedy również kończyny górnej czy miednicy, skrzeplin (zakrzepów), które utrudniają lub całkowicie blokują przepływ krwi. W wyniku ich długiego zalegania następuje stopniowa degeneracja ściany żylnej i destrukcja zastawek żylnych. Świeże skrzepliny mogą się oderwać i wraz z krwią przemieszczać się do naczyń płucnych, powodując zator płucny, czyli stan bezpośrednio zagrażający życiu.
Zakrzepica żył kończyn dolnych może być spowodowana jednym z trzech czynników zwanych triadą Virchowa: uszkodzeniem ściany naczynia krwionośnego, zwolnieniem przepływu krwi lub zaburzeniami krzepnięcia krwi. Ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej zwiększają:
- wiek powyżej 40 lat;
- długotrwałe unieruchomienie kończyny (np. w czasie podróży samochodem czy samolotem);
- przebyta wcześniej zakrzepica żylna;
- urazy (złamanie kości, zwłaszcza udowej i miednicy);
- operacja chirurgiczna (zwłaszcza trwające ponad 2 godziny zabiegi ortopedyczne ingerujące w strukturę kończyn dolnych);
- choroba nowotworowa;
- ciąża i połóg (choroba pojawia się przeważnie w pierwszym i trzecim trymestrze ciąży oraz w czasie porodu i bezpośrednio po nim, zwłaszcza po cesarskim cięciu u kobiet, które przechodziły już zakrzepicę);
-
otyłość;
- niewydolność serca;
- przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych;
- żylaki kończyn dolnych;
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- palenie tytoniu.
Zakrzepica żył powierzchownych
Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych towarzyszy najczęściej żylakom kończyn dolnych, choć niekiedy jest również następstwem urazów, dożylnego podania leków drażniących śródbłonek żyły czy zakażenia bakteryjnego. Zakrzepica żył powierzchownych może być też konsekwencją niewłaściwego stosowania cewnika u osób hospitalizowanych. Nawracające stany zapalne stanowią czasami objaw choroby nowotworowej, choroby Bürgera lub choroby Behçeta.
Zakrzepica żył powierzchownych często ustępuje samoistnie, jednak schorzenie wymaga konsultacji lekarskiej, ponieważ istnieje duże ryzyko przemieszczenia się stanu zapalnego na żyły głębokie i rozwoju w nich żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Zakrzepica żył – objawy
Objawy zakrzepicy żył zależą od rozległości zmian zakrzepowych oraz stopnia zaburzenia przepływu krwi. Symptomem choroby zakrzepowo-zatorowej najczęściej są:
- tępy ból, nasilający się podczas poruszania się;
- obrzęk, zwykle okolicy grzbietowej stopy lub podudzia;
- zwiększona temperatura ciała, zwłaszcza kończyny;
- zasinienie skóry, zmniejszające się przy unieruchomieniu oraz uniesieniu kończyny;
- powiększenie żył powierzchownych.
Zakrzepica żylna u wielu osób przebiega niemal bezobjawowo, dlatego tak ważny jest dokładny wywiad lekarski oraz oszacowanie czynników ryzyka. W diagnozowaniu schorzenia stosuje się różne metody, m.in. ultradźwiękową ocenę przepływu krwi w żyłach, ultrasonografię dopplerowską, pletyzmografię (analiza objętości krwi w kończynach dolnych), flebografię oraz ocenę stężenia d-dimerów.
Zakrzepica żył głębokich – leczenie
Zakrzepica żył głębokich wymaga zazwyczaj farmakoterapii, opartej na heparynach, heparynoidach lub bezpośrednich inhibitorach trombiny. Taka kuracja powinna trwać przynajmniej 3 miesiące, choć niekiedy należy ją kontynuować znacznie dłużej, niejednokrotnie do końca życia. Zaleca się również metody fizykalne, takie jak pończochy elastyczne o stopniowanym ucisku (noszone przez cały czas, zdejmowane ewentualnie tylko do kąpieli) czy powtarzany pneumatyczny ucisk kończyn dolnych, z przerwą tylko na czas chodzenia.
Zakrzepica żył głębokich – leczenie domowe
Zakrzepicy żył nie da się wyleczyć metodami domowymi, ale właściwa profilaktyka pozwala ograniczyć ryzyko wystąpienia choroby. Bardzo ważna jest regularna aktywność fizyczna, angażująca kończyny dolne (bieganie, pływanie). Należy też unikać palenia papierosów i dbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała.
Na rozwój zakrzepicy żył może wpływać nadmiar alkoholu, z którego trzeba zrezygnować, zwłaszcza po zdiagnozowaniu schorzenia i rozpoczęciu leczenia.
