Zaburzenia lękowe uogólnione – objawy, kryteria rozpoznania i leczenie

Zaburzenia lękowe uogólnione należą do jednych z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych. Wpływają negatywnie na jakość życia chorego, zaburzają jego codzienną aktywność. Stanowią jednak dość duży problem diagnostyczny i nierzadko są mylnie rozpoznawane. Cechą charakteryzującą lęk uogólniony są napady paniki i niekontrolowane zamartwianie się. Nierzadko objawy te przypisuje się innym somatycznym chorobom układowym.

Przyczyny lęku uogólnionego

Nie poznano dokładnych przyczyn lęku uogólnionego. Istnieje jednak kilka teorii o różnym stopniu wiarygodności. Punktem wyjścia ich wszystkich są zaburzenia mechanizmów odpowiedzi człowieka na lęk. U chorych cierpiących z powodu lęku uogólnionego podejrzewa się przedłużone pobudzenie obszarów mózgu odpowiedzialnych za aktywność psychiczną. Ponadto dopuszcza się znaczenie czynników genetycznych i środowiskowych w kształtowaniu zaburzeń lękowych. Interakcja pomiędzy predyspozycją genetyczną a nakładającymi się na to czynnikami środowiskowymi wydaje się wiarygodną teorią powstania lęków. Ponadto należy wziąć pod uwagę prawdopodobne zaburzenia w zakresie procesów neuronalnych i nieprawidłowych interakcji pomiędzy korą mózgową a układem limbicznym, w czasie kiedy mózg przetwarza bodźce emocjonalne.

Objawy lęku uogólnionego

Istnieją kryteria diagnostyczne zaburzeń o charakterze lęku uogólnionego. Zalicza się tu przede wszystkim nadmierny niepokój, nerwowość, obawy. Ważne jest kryterium czasowe, a mianowicie utrzymywanie się obaw i niepokoju przez większość dni w przeciągu pół roku. Niepokój może dotyczyć właściwie każdej sfery życia, np. pracy. Choremu trudno nad nim zapanować. By rozpoznać lęk uogólniony, konieczne jest stwierdzenie obecności co najmniej 3 objawów towarzyszących:

• męczliwość,
  
• drażliwość,
  
• wzrost napięcia mięśniowego,
  
• napięcie i nerwowość trudne do wytrzymania przez chorego,
  
• problemy z koncentracją,
  
• trudności z zasypianiem,
  
• bezsenność.
  

Ponadto chory podczas napadu lęku poza dyskomfortem psychicznym odczuwa objawy fizyczne. To powoduje problemy z jego funkcjonowaniem w społeczeństwie, zaburza życie towarzyskie, jak i zawodowe. Należy zawsze wykluczyć działanie substancji psychoaktywnych czy chorób układowych w powstawaniu objawów, a także fobii, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, stresu pourazowego, jadłowstrętu psychicznego czy zaburzeń urojeniowych.

Dla rozpoznania lęku uogólnionego stosuje się specjalne skale i testy, jak np. skala GAD-7. Obejmuje ona 7 pytań, na które pacjent odpowiada: „wcale w przeciągu ostatnich 2 tygodni” (0 pkt), „kilka dni w ciągu ostatnich 2 tygodni” (1 pkt), „częściej niż przez połowę dni w ciągu ostatnich 2 tygodni” (2 pkt) bądź „niemal codziennie przez ostatnie 2 tygodnie” (3 pkt).

Pytania:

1. Jak często czuł/-a pan/pani uczucie niepokoju, napięcia bądź podenerwowania?
   
2. Czy czuł/-a pan/pani niezdolność do zapanowania nad zamartwianiem się?
   
3. Czy miał/-a pan/pani problem w odprężeniu się?
   
4. Czy miał/-a pan/pani obawy przed tym, że wydarzy się coś strasznego?
   
5. Czy łatwo wpadał/-a pan/pani w gniew?
   
6. Czy czuł/-a pan/pani niepokój utrudniający siedzenie w miejscu?
   
7. Czy miał/-a pan/pani skłonność do nadmiernego zamartwiania się różnymi kwestiami?
   

Chory może otrzymać od 0 do 21 pkt. Wynik powyżej 5 pkt to łagodny lęk, powyżej 10 pkt – lęk umiarkowany, natomiast 15 pkt to punkt odcięcia dla lęku ciężkiego.

Leczenie lęku uogólnionego

Leczenie osób z zaburzeniami o charakterze lęku uogólnionego obejmuje farmakoterapię i psychoterapię. Ponadto pacjent dostaje pewne zalecenia dotyczące stylu życia, które mają na celu zredukować nasilenie objawów. Dotyczy to wykluczenia środków pobudzających w postaci kofeiny czy nikotyny, a także wyeliminowania stresu i prowadzenia zdrowego trybu życia.

Okazuje się, że osoby z tendencją do rozwoju lęku uogólnionego mogą wykazywać zwiększoną wrażliwość na kofeinę niż populacja ogólna. Jakakolwiek aktywność fizyczna zdecydowanie korzystnie wpływa na wynik leczenia chorych z zespołem lęku uogólnionego. Najlepiej jednak sprawdza się lekki i umiarkowany wysiłek fizyczny, a przede wszystkim joga. Aktywność fizyczna powinna być podejmowana co najmniej 3 razy w tygodniu po 20 minut.

Jako leczenie pierwszego rzutu lęku uogólnionego wykorzystuje się wybiórcze inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, inhibitory wychwytu serotoniny, noradrenaliny i azapirony. Lekami drugiego rzutu są trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, leki przeciwpsychotyczne i przeciwpadaczkowe.