Ureaza jest enzymem, który odpowiada za rozkład naturalnie występującego w organizmie mocznika. W tej reakcji powstaje szkodliwy dla zdrowia amoniak, który ułatwia niektórym bakteriom zasiedlanie organizmu, a dodatkowo jest m.in. przyczyną tworzenia się w drogach moczowych kamieni.
Czym jest ureaza?
Mocznik pojawia się fizjologicznie w organizmie jako produkt przemiany białek i aminokwasów. Normalnie jest wydalany z moczem w postaci niezmienionej. W ciągu doby eliminacji ulega w ten sposób 20–35 g mocznika. W warunkach normalnych rozkłada się on w organizmie tylko w minimalnym, niemającym znaczenia klinicznego stopniu. Ureaza jako enzym stanowi katalizator tego rozpadu, sprawiając, że intensywność procesu zwiększa się miliardy razy. Powoduje to wielokrotne zwiększenie ilości dostępnego amoniaku, który ma niekorzystne dla organizmu działanie.
Ureaza wytwarzana jest przez niektóre bakterie, wśród których znaczącą ilość zachorowań powodują Helicobacter pylori oraz Proteus mirabilis.
Rola ureazy w zakażeniach Helicobacter pylori
Helicobacter pylori bytuje w przewodzie pokarmowym i jamie ustnej człowieka. Gdy osiedli się w błonie śluzowej i warstwie podśluzówkowej żołądka, jest przyczyną powstawania owrzodzeń tego narządu. Uważa się też, że długotrwałe zakażenia tą bakterią i rozwinięta choroba wrzodowa sprzyjają kancerogenezie – powstawaniu raka żołądka albo chłoniaków typu MALT.
Paradoksalnie H. pylori nie może rozwijać się w środowisku kwaśnym – takim, jakie obserwuje się w zdrowym żołądku. Infekcjom sprzyja więc niedokwaśność (niedostateczne wydzielanie soku żołądkowego, zawierającego kwas solny) oraz fakt, że bakteria produkuje ureazę. Jej działanie zwiększa ilość amoniaku, który zobojętnia kwas i powoduje, że Helicobacter może się swobodnie namnażać, prowadząc do rozwoju choroby.
Infekcje bakterią Proteus mirabilis a działanie ureazy
Proteus to bakteria, która często osiedla się w drogach moczowych. Również dla niej obecność ureazy, alkalizującej normalnie kwaśny mocz, jest elementem pozwalającym na swobodne rozwijanie się i zmniejszającym niekorzystny wpływ kwaśnego środowiska.
Dodatkowym, niekorzystnym zjawiskiem jest fakt, że obecność amoniaku w drogach moczowych i zasadowy odczyn moczu sprzyjają tworzeniu się kamieni, które są przyczyną wielu dolegliwości. Nie tylko mogą spowodować niedrożność np. moczowodu, ale również wywołać wtórne odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza, krwiomocz.
Polecamy: Test ureazowy wykrywa bakterie Helicobacter pylori: przebieg testu, interpretacja wyników
Leczenie zakażeń bakteriami produkującymi ureazę
Podstawowym leczeniem infekcji bakteryjnych, w tym również spowodowanych wymienionymi drobnoustrojami, jest antybiotykoterapia. Leki działają bakteriobójczo (niszcząc obecne w organizmie bakterie) lub bakteriostatycznie (uniemożliwiając im namnażanie się poprzez blokowanie niektórych ważnych przemian metabolicznych). Częste, nie zawsze uzasadnione i nieprawidłowe stosowanie preparatów tego typu powoduje jednak powstawanie szczepów bakterii, które są oporne na wszystkie antybiotyki. Terapia farmakologiczna jest wówczas nieskuteczna albo mniej efektywna i wsparcie leczenia innymi substancjami, przede wszystkim inhibitorami ureazy zakwaszającymi środowisko w żołądku lub w drogach moczowych, ma ogromne znaczenie dla wyzdrowienia chorego.
Inhibitory ureazy
Doświadczenia z dziedziny mikrobiologii wskazują, że bakterie, takie jak Helicobacter pylori czy Proteus mirabilis, albo niektóre grzyby nie rozwijają się, jeśli otaczające je środowisko ma odczyn kwaśny. Dlatego inhibitory ureazy, uniemożliwiające neutralizację kwasów, są bardzo skuteczne w leczeniu infekcji tego rodzaju.
Trwają badania nad farmaceutykami, które miałyby spełniać tę rolę, jednak najbardziej aktywne preparaty mają nadal zbyt dużo działań ubocznych, by można je było szeroko stosować w praktyce klinicznej. Dlatego często sięga się po roślinne produkty naturalne, szczególnie te zawierające związki z grupy polifenoli. Okazują się one skuteczne w eliminacji chorobotwórczych drobnoustrojów albo zmniejszeniu ich aktywności i spowolnieniu postępu choroby. Zwiększają też efektywność leczenia farmakologicznego. Niektóre z nich działają dodatkowo przeciwnowotworowo, kardio- i neuroochronnie, hamują osteoporozę i rozwój nadciśnienia, działają przeciwalergicznie.
Najbardziej skuteczne okazują się:
- winogrona i czerwone wino (zawierają resweratrol),
- jabłka,
- czereśnie,
- żurawina,
- kurkuma,
- czosnek,
- oliwa z oliwek,
- owoce cytrusowe, głównie grapefruity,
- nasiona migdałowca,
- ekstrakt z eukaliptusa.
Stwierdzono, że najlepszy efekt uzyskuje się, stosując kilka różnych związków roślinnych jednocześnie, co oznacza, że im bogatsza dieta, tym większa jest szansa na zahamowanie działania ureazy i wyleczenie chorego.
