Układ hormonalny człowieka odpowiada za przekazywanie informacji w organizmie za pośrednictwem przekaźników chemicznych, czyli hormonów. Hormony są wytwarzane w określonym narządzie, tkance lub pojedynczych komórkach, a następnie przenoszone są przez krew, oddziałują na inne tkanki i komórki.
Budowa układu hormonalnego
Układ hormonalny zbudowany jest z gruczołów dokrewnych, czyli gruczołów wydzielania wewnętrznego, w których odbywa się produkcja i wydzielanie hormonów. Układ hormonalny ma budowę piętrową. Najwyżej, na poziomie ośrodkowego układu nerwowego, znajdują się podwzgórze i przysadka mózgowa. Do kolejnych elementów układu hormonalnego należą: szyszynka, tarczyca, przytarczyce, wyspy trzustkowe Langerhansa, nadnercza, jądra i jajniki. Dodatkową strukturą hormonalnie czynną jest łożysko, pojawiające się jedynie w czasie ciąży.
Działanie układu hormonalnego człowieka
Niektóre hormony mają miejscowe działanie i oddziałują na sąsiednie komórki przez zewnątrzkomórkowy płyn. Inne hormony oddziałują na tkanki dalsze. Naczelną jednostką nadzorującą pracę całego układu hormonalnego jest podwzgórze. Wydziela ono hormony pobudzające i hamujące inne gruczoły dokrewne. Cały układ hormonalny człowieka działa na zasadzie pętli sprzężenia zwrotnego. Oznacza to, że gruczoł obwodowy, np. tarczyca, wydziela pewne hormony do krwiobiegu, wywołując adekwatne do tego efekty. Podwzgórze jest strukturą wytwarzająca hormony hamujące i stymulujące, oddziałujące na przysadkę mózgową, a ta z kolei wytwarza hormony stymulujące wytwarzanie hormonów obwodowych. Spadek więc hormonów tarczycy na obwodzie będzie bodźcem dla przysadki do produkcji hormonu tyreotropowego, a dodatkowo podwzgórze zareaguje produkcją odpowiedniego stymulującego hormonu.
Funkcje układu hormonalnego
Układ hormonalny ma za zadanie utrzymać równowagę wewnętrzną organizmu i pomóc mu przystosować się do określonych warunków. Wpływa na regulację procesów przemiany materii, kontroluje wzrost i rozwój. Pozwala utrzymać funkcje rozrodcze organizmu. Prawidłowe działanie układu hormonalnego jest konieczne dla utrzymania stałego poziomu wody i soli mineralnych, trawienia, wchłaniania i odpowiedzi na czynniki stresowe. Pozwala też na przystosowanie się do zmian klimatycznych, czy nawet zwyczajnych zmian sezonowych.
Polecamy: Leptyna – hormon sytości: źródła, mechanizm działania, wpływ na masę ciała
Choroby układu hormonalnego
Główne stany chorobowe obejmujące układ hormonalny to nadczynność i niedoczynność gruczołów dokrewnych. Mogą to być stany pierwotne lub wtórne. Pierwotne dotyczą samego gruczołu dokrewnego, czyli np. przerost kory nadnerczy powoduje wzrost wydzielania kortyzolu; rozrost wysp trzustkowych powoduje nadmierne wydzielanie insuliny czy glukagonu. Jeśli nadmiar hormonów wywołany jest patologią w obrębie gruczołu dokrewnego, wydzielane przez niego hormony działają na zasadzie sprzężenia ujemnego na przysadkę mózgową i podwzgórze, hamując wydzielane przez nie hormony tropowe (stymulujące). Niedoczynność obwodowych gruczołów dokrewnych skutkuje pobudzeniem podwzgórza i przysadki i ich pobudzającego wpływu na obwodowy układ hormonalny.
Zdarzają się choroby dotykające nadrzędne ośrodki układu hormonalnego, a mianowicie przysadkę i nadnercza. Przy np. gruczolakach przysadki może dojść do nadmiernego wzrostu poziomu jednego lub kilku hormonów przysadki i wtórnego pobudzania gruczołów obwodowych. Niedobór hormonów na poziomie podwzgórza i przysadki powoduje niedoczynność gruczołów obwodowych.
Diagnostyka chorób układu hormonalnego
Układ hormonalny odpowiada za tak wiele procesów w organizmie, że często podlega badaniom diagnostycznym. Specjalistą zajmującym się schorzeniami układu hormonalnego jest endokrynolog. Należy mieć na uwadze, że układ hormonalny ma wpływ właściwie na każdy inny układ w organizmie człowieka. Może więc być odpowiedzialny za: zaburzenia pracy serca, zaburzenia ciśnienia, problemy ze snem, zaburzenia metabolizmu, tycie, nadmierne chudnięcie, potliwość, męczliwość, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, a nawet suchą skórę.
Zobaczcie, czy przyjmowanie hormonu wzrostu jest bezpieczne:
