Tran jest koncentratem oleju pozyskiwanego z wątroby dorsza atlantyckiego lub innej ryby z rodziny dorszowatych. Co takie ma w sobie tran, że cieszy się tak ogromną sławą w walce o odporność? Przede wszystkim ceniony jest ze względu na zawartość kwasów omega-3 i witaminy D. Tran dostępny jest głównie w postaci płynnych suplementów lub kapsułek. Na rynku znaleźć można również suplementy diety zawierające oleje pochodzące od innych ryb, jednak określenie „tran” może być wykorzystywane tylko w odniesieniu do oleju z ryb dorszowatych (dlatego nie istnieje coś takiego, jak tran z wieloryba czy tran z rekina – prawidłowa nazwa to np. olej z wątroby rekina etc.).
Tran – właściwości
Sława tranu jako substancji wzmacniającej odporność sięgają XIX w i doniesień na temat długowieczności ludzi północy, którzy żywili się głównie surowymi rybami, mieli więc naturalny dostęp do tranu. Współcześnie nauka dobrze zbadała jego cenne właściwości.
- Tran na odporność – stosowanie tranu sprawia, że pobudzone do pracy zostają hormony przeciwzapalne, usprawniające układ odpornościowy. Składniki zawarte w tranie regenerują też błonę śluzową, która utrudnia przenikanie do organizmu chorobotwórczych drobnoustrojów.
- Poprawianie pracy mózgu – kwasy omega-3 poprawiają ukrwienie mózgu i przepływ impulsów nerwowych między substancją białą i szarą. Z tego powodu tran jest polecany przede wszystkim dzieciom, by lepiej się rozwijały i nie miały problemów z pamięcią i koncentracją, a także osobom starszym, by zmniejszyć ryzyko pojawienia się choroby Alzheimera oraz demencji.
- Profilaktyka przeciwnowotworowa – zmniejsza ryzyko powstania głównie raka piersi, jelit i jajników. Według badań przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu w Kalifornii, tran, a konkretnie zawarte w nim kwasy z grupy omega-3, mniejsza ryzyko raka piersi, jajników i jelit. Natomiast badacze z Waszyngtońskiego Centrum Genetyki, Żywienia i Zdrowia uważają, że tran może zmniejszyć wielkość i liczbę guzów oraz ich skłonność do przerzutów.
- Wzmocnienie układu kostnego i zębów – ułatwia przyswajanie wapnia i fosforu, które są odpowiedzialne za budowanie silnych kości i mocnych zębów.
- Zapobieganie chorobom oczu – głównie dzięki zawartości witaminy A, której niedobór powoduje m.in. kurzą ślepotę, pieczenie i wysuszanie spojówek, a także zwyrodnienie plamki żółtej. Z kolei kwasy omega-3 są składnikiem siatkówki oka. Podejrzewa się, że dzieci, które nie jedzą ryb, mogą być bardziej podatne na wady wzroku. Z koeli ich niedobór w diecie ciężarnej może doprowadzić do retinopatii wcześniaków (która może nawet prowadzić do całkowitej utraty wzroku).
- Zapobieganie chorobom wieńcowym – działanie to zawdzięcza głównie kwasom omega-3. Tran obniża poziom „złego” cholesterolu (LDL) i podnosi poziom „dobrego” (HDL), zapobiega tworzeniu się zakrzepów, a co za tym idzie - zmniejsza się ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca i miażdżycy. Tran pomaga również uregulować nadciśnienie tętnicze krwi. W tranie często zawarta jest także wit. E, która wzmacnia ściany naczyń krwionośnych i chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozkładem.
- Tran na włosy – zażywanie tranu przyczynia się do zmniejszenia wypadania i łamliwości włosów.
- Tran na skórę – niszczy wolne rodniki, które przyczyniają się do starzenia się skóry, stymuluje produkcję kolagenu, poprawia ogólny stan skóry.
Tran dla dzieci i dorosłych – dlaczego i kiedy warto go stosować
Tran jest bogatym źródłem witaminy D, nienasyconych kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 (takich jak kwas eikozapentaenowy EPA i dokozaheksaenowy DHA) i omega-6, a także źródłem witamin A i E.
Kwasy omega-3 są niezwykle istotne dla prawidłowej pracy mózgu, wzroku czy obwodowego układu nerwowego – są podstawą do budowy wszystkich komórek organizmu. W produktach pochodzenia roślinnego występuje, co prawda kwas alfa-linolenowy, jednak organizm ludzki wytwarza z niego niewiele długołańcuchowych kwasów omega-3. Takie kwasy występują w wystarczających ilościach jedynie w rybach morskich. Z tego powodu, jeśli dieta dziecka lub osoby dorosłej jest uboga w ryby, niedostatki kwasów omega-3 należy uzupełniać tranem. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci, które potrzebują tych kwasów do prawidłowego rozwoju.
Tran na odporność
Nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 i omega-6 dostarczają organizmowi budulca do produkcji hormonów przeciwzapalnych, które usprawniają pracę układu odpornościowego. Z kolei witamina A uszczelnia i regeneruje błony śluzowe, utrudniając przenikanie przez nią chorobotwórczych drobnoustrojów. Jest to szczególnie ważne w okresie jesienno-zimowych zachorowań, kiedy błona śluzowa dróg oddechowych jest szczególnie narażona na kontakt z wirusami czy bakteriami.
Drugi istotny składnik tranu to witamina D, która wzmacnia kości i zęby, pomaga zapobiegać nadciśnieniu i chorobom serca, nowotworom, cukrzycy, alergii, astmie czy depresji. Witamina D występuje w dużych ilościach w rybach, a w mniejszych także w jajkach, serze i mleku. Jednak głównym źródłem witaminy D są promienie słoneczne. Biorąc pod uwagę położenie geograficzne Polski i klimat, jaki panuje w naszym kraju, przyjmowanie odpowiedniej ilości witaminy D jest szczególnie istotne w okresie jesienno-zimowym (głównie od października do kwietnia), kiedy ilość promieni słonecznych jest niewystarczająca.
Aby uzupełnić niedobory zarówno witaminy D, jak i kwasów omega-3, warto stosować tran – dla niemowląt i dzieci dostępne są specjalne preparaty, które zawierają odpowiednią ilość substancji oraz mają smak dobrze tolerowany przez najmłodszych.
Tran ważny w ciąży
Tran dla kobiet w ciąży jest jednym z ważniejszych suplementów diety. Między innymi ze względu na opisane wyżej duże ilości witaminy D i kwasów omega-3, które są niezbędne dla prawidłowego rozwoju dziecka. Przyjmowanie tranu jest szczególnie istotne w III trymestrze ciąży. Wtedy właśnie nienasycone kwasy tłuszczowe zaczynają gromadzić się w mózgu dziecka. Wpływa to znacząco na prawidłowy rozwój układu nerwowego. Niedobór w czasie ciąży składników zawartych w tranie może powodować retinopatię u wcześniaków.
Co ciekawe, badania naukowców wykazały, że kobieta, która w czasie ciąży spożywa odpowiednią ilość kwasów omega-3, rodzi inteligentniejsze i większe dziecko.
Ponieważ tran jest bogaty również w witaminę A, która w nadmiarze (zwłaszcza w I trymestrze ciąży) może mieć negatywny wpływ na płód, warto zdecydować się na tran, który zawiera obniżoną zawartość tej witaminy (250 mcg w 1 dawce). Jednoczesne stosowanie tranu i innych suplementów diety należy skonsultować z lekarzem. Poza tym nie przekraczać zalecanej, dziennej dawki substancji, czyli 5 ml.
Przeciwwskazania do stosowania tranu
Tranu nie powinny stosować osoby, które cierpią na hiperkalcemię (czyli stan podwyższonego poziomu wapnia we krwi) i kamicę nerkową oraz osoby, które przyjmują leki przeciwzakrzepowe. Zaleca się ostrożne stosowanie tranu również w trakcie przyjmowania innych leków bądź suplementów zawierających witaminę A i D.
Tranu, a także innych witamin nie można stosować podczas antybiotykoterapii, ponieważ wspomagają wówczas nie tylko osłabiony organizm, lecz także bakterie czy wirusy, które wywołują chorobę. W związku z tym tran i inne witaminy należy podawać po zakończeniu kuracji antybiotykowej - tylko wtedy będą wspierać proces regeneracji organizmu.
