Test Schirmera pozwala badać naturalne wydzielanie łez w sposób ilościowy i wystandaryzowany. Dzięki temu w praktyce klinicznej można stwierdzić, czy produkcja łez jest prawidłowa i porównywać wyniki na początku i w przebiegu leczenia. Stanowi to znaczącą pomoc dla lekarza okulisty.
Test Schirmera – jak wygląda i do czego służy?
Test Schirmera wykonywany jest za pomocą specjalnych, produkowanych do tego celu pasków. Mają one wystandaryzowaną wielkość – 5x35 mm. Wyrabia się je z niedrażniącej spojówek bibuły o stałych parametrach. Jest to istotne ze względu na fakt, że w przypadku różnych grubości pasków albo ich zmiennej spoistości wyniki badań nie byłyby porównywalne.
Ocena wyników opiera się na obserwacji paska po 5 minutach kontaktu z filmem łzowym na powierzchni oka. Im więcej łez ma kontakt z paskiem, tym dłuższy jest jego zwilżony odcinek. Wynik odczytuje się z podziałki wydrukowanej na pasku testowym. Podaje się go w milimetrach. Testy Schirmera dostarczane są w formie sterylnej, gdyż wchodzą w kontakt ze spojówką oka.
Rola łez i budowa aparatu łzowego oka
Aparat łzowy oka to złożona struktura, której zadaniem jest nawilżanie powierzchni oka. Łzy odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu narządu wzroku. Umożliwiają one:
- odżywianie przedniej powierzchni rogówki (nie jest ona unaczyniona),
- nawilżanie rogówki (niezbędne dla zachowania jej pełnej przejrzystości, co umożliwia prawidłowe docieranie światła na siatkówkę),
- nieustanne wymywanie z powierzchni oka pyłów i zanieczyszczeń,
- zwilżanie powierzchni spojówek, by proces poruszania okiem i mrugania przebiegał płynnie, bez oporu.
Łzy składają się z frakcji wodnej, śluzowej i tłuszczowej. Na powierzchni rogówki układają się warstwowo, tworząc tzw. film łzowy. Część wodna i śluzowa powstają w gruczołach łzowych, które zlokalizowane są w górnej, skroniowej części każdego oczodołu. Składowa tłuszczowa powstaje w gruczołach na brzegach powiek. Ruchy powiek podczas mrugania przenoszą łzy ku kącikowi przyśrodkowemu oka, skąd całość łez jest odprowadzana kanalikami łzowymi do woreczka łzowego i dalej przewodami nosowo-łzowymi do jamy nosowej.
Test Schirmera – wykonanie
Test Schirmera pozwala na ocenę, czy całkowita ilość łez wyprodukowanych w trakcie badania jest prawidłowa. Pacjent znajduje się w pozycji siedzącej. Okulista składa pasek testowy w zaznaczonym miejscu i krótki odcinek, o długości ok. 5 mm, zakłada pod dolną powiekę (w 1/3 jej długości, licząc od strony bocznej). Test nie powinien dotykać rogówki.
Długi jego odcinek z widoczną podziałką milimetrową zwisa swobodnie. Osobie badanej zaleca się, by patrzyła prosto przed siebie, nie zamykała oczu i starała się jak najmniej mrugać. Po 5 minutach odczytuje się wynik, a pasek wyjmuje. Rzadziej wykonywanymi odmianami testu Schirmera są próba prowokacyjna wydzielania łez po podaniu drażniącej substancji do jamy nosowej oraz ocena wydzielania łez po znieczuleniu śluzówki nosa.
Test Schirmera – norma
Norma wyników testu Schirmera jest różnie określana. Niektóre źródła podają, że wynik badania jest prawidłowy, jeśli zwilżony odcinek paska ma długość co najmniej 10 mm. Według innych klinicystów wartość pomiędzy 10 a 15 mm świadczy już o początkowym niedoborze wodnej składowej łez, a norma to wynik 15 mm lub większy. Generalnie uznaje się, że wartości w przedziale 5–10 mm są dowodem istotnego niedoboru łez. Wynik poniżej 5 mm jest dowodem zaawansowanych braków filmu łzowego, które w znaczącej większości przypadków muszą prowadzić do pojawienia się charakterystycznych objawów tworzących tzw. zespół suchego oka.
Objawy zespołu suchego oka
Zespół suchego oka wynika z faktu, że na skutek niedostatecznej produkcji łez dochodzi do przerwania ciągłości filmu łzowego na powierzchni rogówki i jej wysychania. Towarzyszące chorobie dolegliwości to:
- pieczenie i drapanie, wrażenie piasku pod powiekami,
- nieostre widzenie.
Objawy ustępują całkowicie lub są znacznie słabsze rano, po nocnym wypoczynku, a nasilają się stopniowo w ciągu dnia.
Przyczyny niedoboru łez
Niedobór łez i jego kliniczne objawy pod postacią zespołu suchego oka są bardzo częstym problemem spotykanym w praktyce okulistycznej. Na ich występowanie w dużej mierze mają wpływ czynniki środowiskowe związane ze współczesną cywilizacją. Choroba dotyczy osób narażonych na:
- przebywanie w pomieszczeniach suchych, klimatyzowanych,
- intensywny przepływ powietrza (wiatr, przeciągi),
- pracę w środowisku zapylonym lub zadymionym,
- przebywanie w pomieszczeniach o dużych stężeniach substancji drażniących (lakiernie, zakłady chemiczne)
- wykonywanie czynności, przy których świadomie lub podświadomie zmniejsza się częstotliwość mrugania, takich jak precyzyjne prace, czytanie, praca przy komputerze, oglądanie telewizji, kierowanie pojazdem,
- nadmierny kontakt z kosmetykami – np. obfite stosowanie cieni do powiek, tuszu do rzęs, kremów, podkładów, pudrów.
Objawy mogą być nasilone w przypadku, gdy drażniąca substancja wywołuje u danej osoby reakcję alergiczną. Osobną grupę stanowią inne przyczyny, takie jak zespoły autoimmunologiczne (np. kolagenozy, choroby reumatyczne), schorzenia neurologiczne lub dermatologiczne, stosowanie niektórych leków (antykoncepcyjnych, innych hormonalnych, przeciwalergicznych, kardiologicznych). Niedobór łez i zespół suchego oka występują często u kobiet po menopauzie oraz u palaczy tytoniu.
