Kaszel jest naturalnym odruchem obronnym zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Najczęściej pojawia się w wyniku spływania wydzieliny z nosa po tylnej ścianie gardła. Prawidłowy odruch kaszlowy zapobiega zaleganiu wydzieliny w drzewie oskrzelowym i rozwojowi powikłań. Jeśli w oskrzelach zaczyna pojawiać się nadmiar wydzieliny, powoduje to zwężenie światła oskrzeli, co może imitować świst. Określane jest to często przez pacjentów jako świszczący kaszel. Tak naprawdę kaszel dzieli się po prostu na mokry bądź suchy. Świszczący natomiast może być oddech. Przyczyn kaszlu i świszczącego oddechu jest wiele. Ważna jest odpowiednia diagnostyka, ponieważ świszczący oddech i kaszel zawsze świadczą o patologii.
Jak rozpoznać świszczący oddech i kaszel?
Świst oddechowy to dźwięk, który powstaje w wyniku przepływu powietrza przez zwężone drogi oddechowe. Może być słyszalny zarówno podczas wdechu (świst wdechowy), jak i podczas wydechu. Może występować w obu tych fazach. W zależności od stopnia nasilenia może być słyszalny jedynie przez stetoskop w badaniu lekarskim, jak również bez użycia dodatkowych sprzętów. Świst wdechowy pojawia się przy zwężeniu górnych dróg oddechowych, czyli od gardła do górnej części tchawicy. Świst wydechowy natomiast wynika ze zwężenia dolnych dróg oddechowych – od poziomu tchawicy, przez oskrzela i oskrzeliki.
U dzieci częściej występuje świszczący oddech niż u dorosłych. Właściwie im młodsze dziecko, tym łatwiej – ze względu na budowę anatomiczną – o zwężenie oskrzeli. U dzieci drogi oddechowe są krótkie, wąskie, a szkielet krtani i tchawicy jest dość cienki i wiotki, z dużą tendencją do zapadania się. U małych dzieci również jest mniejsza możliwość wygenerowania efektywnego kaszlu niż u dorosłych. Innym czynnikiem predysponującym do zwężenia dróg oddechowych jest niedojrzałość układu odpornościowego. Kaszel to zjawisko polegające na tym, że po głębokim wdechu i zamknięciu krtani następuje szybki wydech. Kiedy krtań, a właściwie nagłośnia, się otwiera, wysokie ciśnienie w klatce piersiowej powoduje wyrzut powietrza z płuc. Jeśli drogi oddechowe są zwężone, może się wydawać, że chory ma świszczący kaszel, ponieważ powietrze przechodzące przez drogi oddechowe daje świst. Kaszel jest mimowolny, choć oczywiście można go wygenerować świadomie. Powstaje na skutek podrażnienia receptorów kaszlowych w oskrzelach, co powoduje, że impulsy nerwowe docierają do ośrodka kaszlu w rdzeniu przedłużonym, dzięki któremu następuje koordynacja mięśni klatki piersiowej, przepony i praca nagłośni.
Przyczyny powstawania świszczącego oddechu i kaszlu
Świszczący oddech i kaszel to objawy charakterystyczne nie tylko dla jednej jednostki chorobowej. Niektóre przyczyny kaszlu są częstsze i bardziej prawdopodobne u dzieci, inne u dorosłych. Najczęstszą przyczyną świszczącego oddechu i kaszlu jest infekcja. Głównie wywołują ją wirusy. Świszczący oddech i kaszel to bardzo częste objawy towarzyszące zapaleniu krtani, oskrzeli i oskrzelików. Rzadziej są to objawy infekcji bakteryjnych. Inne przyczyny świszczącego oddechu i kaszlu to:
- astma,
- aspiracja ciała obcego do dróg oddechowych,
- wady rozwojowe układu oddechowego,
- alergie,
- nowotwory w świetle dróg oddechowych,
- rozstrzenie oskrzeli,
- śródmiąższowe choroby płuc,
- choroby strun głosowych.
Leczenie świszczącego oddechu i kaszlu
W zależności od przyczyny, świstom może towarzyszyć np. duszność. Wymaga to wtedy pilnej konsultacji lekarskiej. Istnieją teorie, że w nagłych sytuacjach można wystawić odpowiednio ubrane dziecko na dwór, na zimne, suche powietrze bądź „zaparować” łazienkę przez odkręcenie gorącej wody i umożliwić dziecku oddychanie gorącym, wilgotnym powietrzem. Jest to oczywiście pomoc doraźna. Leczenie jest uzależnione od przyczyny podstawowej, dlatego leki czy metody terapeutyczne muszą być dostosowane do pierwotnej przyczyny wywołującej świszczący oddech i kaszel. W każdym przypadku jednak doskonale sprawdzają się inhalacje czy nebulizacje.
