Bez względu na przyczyny skoliozy, trójpłaszczyznowa zmiana konstrukcji kręgosłupa wpływa na wydajność motoryczną grzbietu i wygląd sylwetki. Wada tego typu częściej występuje u dzieci niż u dorosłych, ujawnia się na różnych etapach rozwoju. Krytyczny moment przypada na okres dojrzewania, w którym dochodzi do intensywnego wzrostu układu ruchu.
Przeczytaj też: Jak objawia się skolioza? Jak ją rozpoznać?
Czym jest skolioza i co ją powoduje?
Skolioza to rodzaj skrzywienia kręgosłupa, przebiegający w trzech płaszczyznach jednocześnie: czołowej, strzałkowej oraz poprzecznej. Aby deformacja została uznana za skoliozę, kąt odchylenia kręgosłupa oceniany na zdjęciu rentgenowskim (RTG) musi wynosić co najmniej 10° według klasyfikacji Cobba. Skrzywienia o mniejszych wartościach określane są jako postawa skoliotyczna.
Przyczyny skoliozy nie są jednoznacznie ustalone, a blisko 90% przypadków to zmiany o charakterze idiopatycznym, czyli nieznanego pochodzenia. Podczas ustalania etiologii skoliozy brane są pod uwagę szczególnie: uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne oraz patologie dotyczące gorsetu mięśni szkieletowych, deformacje okolic miednicy i wady budowy kręgosłupa czy inne schorzenia nerwowo-mięśniowe. Choroba narządu ruchu tego typu częściej występuje u dzieci i osób młodych płci żeńskiej ze względu na słabszą wytrzymałość systemu więzadłowo-torebkowo-kostnego niż u dorosłych oraz mniejsze powierzchnie stawowe, co zwiększa ryzyko odkształcenia.
Powstawaniu skoliozy sprzyja elastyczność niedojrzałego układu ruchu, a krytyczny moment tworzenia się skoliozy nabytej przypada na okres dojrzewania, w którym dochodzi do intensywnego wzrostu kośćca. Trójpłaszczyznowa zmiana konstrukcji kręgosłupa wpływa na wydajność motoryczną grzbietu, a w zaawansowanych przypadkach pośrednio ingeruje w pracę narządów klatki piersiowej. Pogarsza się również wygląd sylwetki, stopniowo dochodzi do asymetrii trójkątów talii, ukształtowania garbu żebrowego, łukowatego wygięcia kręgosłupa w bok, zwykle na odcinku piersiowym i na prawo. Dodatkowo pojawia się tzw. wał lędźwiowy, a u dziewcząt dochodzi do optycznego zmniejszenia rozmiaru piersi po przeciwnej stronie do skrzywienia ze względu na cofnięcie się tej połowy klatki piersiowej.
Przyczyny skoliozy, o których wiadomo
Przyczyny skoliozy w około 10% mają dwojaki charakter, czyli nabyty i wrodzony. Choroba rozwijająca się na tle czynników rozwojowych i związanych z przewlekłymi schorzeniami stopniowo niekorzystnie wpływa na rozwój elementów kostno-mięśniowych, ingeruje w stabilność i konstrukcję kostną kręgosłupa, zaburza jego równowagę strukturalną i wypacza oś sylwetki. Patologie sprzyjające rozwinięciu się skoliozy to m.in.: przepukliny i choroby krążka międzykręgowego, dystrofie mięśniowe, porażenia wiotkie i spastyczne czy przebyte ciężkie choroby płuc, leczone z pomocą zabiegów chirurgicznych, np. pneumonektomii, oznaczającej wycięcie całego płuca. Deformacji sprzyja również nawykowa, nieprawidłowa postawa, tzw. postawa zmęczeniowa, oraz niski poziom aktywności fizycznej. Skolioza może występować także w następstwie zespołów genetycznych powstałych w wyniku mutacji genowych, skutkujących specyficznym fenotypem sylwetki z predyspozycjami do nabycia skrzywienia kręgosłupa w przyszłości. Bez względu na przyczyny skolioza prowadzi do przesunięcia środka ciężkości, co przekłada się na przyspieszenie rozwoju procesów zwyrodnieniowych w wieku dorosłym i szybsze zużywanie się powierzchni stawowych.
Idiopatyczne przyczyny skoliozy
Idiopatyczne przyczyny skoliozy, czyli o niewyjaśnionej etiologii, poddawane są leczeniu o charakterze objawowym. W usprawnianiu grzbietu dąży się do likwidacji przykurczów mięśniowych, wypracowania nawyku przyjmowania pozycji skorygowanej oraz wzmocnienia osłabionego gorsetu. Wśród teorii dotyczących przyczyn skoliozy odpowiedzialnych za blisko 90% przypadków wymienia się m.in.:
- zmiany na etapie życia płodowego, w których doszło do zaburzeń rozwoju kostno-mięśniowo-nerwowego dziecka, np. w przebiegu segmentacji kręgosłupa; etiologii dopatruje się również w asymetrycznym ułożeniu płodu i uciskaniu ciała dziecka przez ściany macicy;
- fizjologiczne skrzywienia i dysproporcje, m.in. w ułożeniu serca i aorty, skoncentrowanych w dużym stopniu w jednej połowie ciała, a także w długości oraz dominacji funkcjonalnej jednej kończyny górnej i dolnej;
- zaburzenia w centralnym systemie nerwowym, powodujące nieprawidłową pracę ośrodków generujących wzorce ruchowe;
- rolę miednicy w aktywności fizycznej torsu – ruch wychodzący z obręczy biodrowej hamowany jest przez odcinek piersiowy i obręcz barkową;
- czynniki jatrogenne, czyli nieprawidłową terapię medyczną ze strony lekarza lub personelu zaangażowanego w rehabilitację pacjenta, powodujące nasilenie istniejących objawów, a nawet wywołujące nowe.
Przeczytaj też: Skolioza – ćwiczenia korekcyjne dla dzieci i rozciągające dla dorosłych z prawostronnym i lewostronnym skrzywieniem kręgosłupa
- Krasuski M., „Schorzenia i urazy kręgosłupa”, PZWL, Warszawa 2001;
- Nowakowski A., „Skolioza. Skrzywienie kręgosłupa można leczyć”, Bonami, Poznań 1995;
- Wilczyński J., „Boczne skrzywienia kręgosłupa. Rozpoznanie i korekcja”, Kielce, Wszechnica Świętokrzyska 2000.
Zobacz też, jakie są metody leczenia skoliozy.
