Polub nas na Facebooku
Czytasz: Seplenienie (sygmatyzm): przyczyny, rodzaje oraz skuteczne ćwiczenia
menu
Polub nas na Facebooku

Seplenienie (sygmatyzm): przyczyny, rodzaje oraz skuteczne ćwiczenia

Dziecko podczas wizyty u logopedy

Fot: KatarzynaBialasiewicz / gettyimages.com

Sygmatyzm, powszechnie zwany seplenieniem, jest typową wadą wymowy w okresie dziecięcym. Polega na nieprawidłowej wymowie pewnych grup głosek: przedniojęzykowo-zębowych (syczących), przedniojęzykowo-dziąsłowych (szumiących) oraz środkowojęzykowo-palatalnych (ciszących).

Seplenienie, inaczej sygmatyzm (łac. sigmatismus) lub – rzadziej – szeplenienie, to nieprawidłowe wymawianie głosek [s], [z], [c], [dz], [ś], [ź], [ć], [dź], [sz], [ż], [cz], [dż].

Dlaczego dzieci seplenią?

Seplenienie może być wywołane wieloma czynnikami, spośród których najczęstszymi są:

  • niewłaściwa budowa narządów artykulacyjnych (zbyt duży lub gruby język, zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe),
  • anomalie zębowe, w tym wady zgryzu wywołujące brak dentalizacji (m.in. zgryz otwarty, przodozgryz, tyłozgryz),
  • rozszczep podniebienia (wywołuje niedostateczne zamknięcie jamy nosowej – seplenienie nosowe),
  • zbyt długie karmienie smoczkiem,
  • niewłaściwe wzorce z otoczenia,
  • zaburzenia słuchu (zwłaszcza w zakresie tonów wysokich).

W sygmatyzmie wyróżnia się deformacje (seplenienie właściwe), które polega na niewłaściwej wymowie spółgłosek zębowych, czyli: [s], [z], [c], [dz], dziąsłowych: [sz], [ż], [cz], [dż], palatalnych (podniebiennych, miękkich): [ś], [ź], [ć], [dź]. Uważa się, że deformacje są rezultatem zmiany artykulacji głosek. W zależności od miejsca, gdzie powstaje nieprawidłowa artykulacja, stwierdza się różne typy sygmatyzmu (międzyzębowy, wargowo-zębowy, przyzębowy).

Dzieci nabywające zdolności mówienia często mają skłonność do parasygmatyzmu, czyli zastępowania pewnych spółgłosek przez inne. Zamiast głosek: [sz], [ż], [cz], [dż] wymawiają podobnie brzmiące, ale łatwiejsze do artykulacji: [s], [z], [c], [dz] lub miękkie: [ś], [ź], [ć], [dź]. Ponadto dziecko, u którego mowa jest na etapie kształtowania, zastępuje niekiedy głoski dźwięczne ich bezdźwięcznymi odpowiednikami (np. [ż] przez [sz], w wyniku czego wyraz [żyto] wymawia jako [szyto]). Jeśli podane przykłady niewłaściwej artykulacji utrzymują się przez dłuższy czas, należy uznać ten stan za patologiczny i skontaktować się z logopedą.

Seplenienie międzyzębowe

Seplenienie międzyzębowe nazywane jest seplenieniem interdentalnym lub seplenieniem śródzębnym. Jest to najczęstsza postać sygmatyzmu, charakterystyczna dla dzieci między 3. a 4. rokiem życia, kiedy starają się one wymawiać głoski [s], [z], [c], [dz]. Wywołuje ją ułożenie języka w linii środkowej lub z boku jamy ustnej, co powoduje wysuwanie go między zęby w trakcie artykulacji. Typowe dla seplenienia międzyzębowego jest spłaszczanie języka, co skutkuje brakiem „rowka” w jego środkowej linii i rozpraszaniem powietrza po całej powierzchni podczas artykulacji. Często dochodzi do opuszczenia dolnej szczęki, przez co czubek języka nie może dotknąć górnych siekaczy.

Seplenienie boczne

Seplenienie boczne zwane jest także seplenieniem lateralnym. W przebiegu tej nieprawidłowości dochodzi do niesymetrycznego ułożenia języka, w wyniku czego nie wytwarza się typowa szczelina w centralnej części, lecz po bokach, najczęściej w obrębie zębów trzonowych, kłów oraz zębów przedtrzonowych. Podczas prób artykulacji niektórych dźwięków wargi rozchylają się w miejscu przechodzenia powietrza, przez co wydychane powietrze wydostaje się szerokim strumieniem. Wyróżnia się seplenienie boczne prawostronne, seplenienie boczne lewostronne, a także seplenienie boczne obustronne.

Pozostałe rodzaje seplenienia

Wśród pozostałych rodzajów seplenienia wyróżnia się: seplenienie przyzębowe, seplenienie wargowo-zębowe, seplenienie wargowe, seplenienie świszczące, seplenienie przydechowe, seplenienie szumiące, seplenienie podniebienne.

Ćwiczenia na seplenienie

Należy pamiętać, że seplenienie bez regularnej i długotrwałej terapii logopedycznej w większości przypadków nie przynosi spodziewanych rezultatów. Terapia logopedyczna w początkowej fazie skupia się na ćwiczeniach oddechowych oraz fonacyjnych. Później przechodzi się do konkretnych ćwiczeń narządu mowy, które usprawniają pracę warg oraz języka. Dzięki zajęciom z logopedą dziecko usprawnia słuch fonematyczny, który pozwala na różnicowanie poszczególnych głosek. Dopiero po tym etapie podejmowane są próby wywoływania poszczególnych głosek, a następnie utrwalania dźwięku poprawnie artykułowanego. O sukcesie terapii logopedycznej można mówić dopiero wtedy, gdy dziecko w sposób prawidłowy wymawia głoski w mowie spontanicznej. Jak przyznają logopedzi, dla dziecka bardzo ważne jest wsparcie rodziców, a szczególnie zauważanie i docenianie przez nich nawet drobnych sukcesów. Część ćwiczeń logopedycznych można wykonywać w domu.

Zobacz film: Jak usunąć ciało obce z dróg oddechowych dziecka? Źródło: Dzień Dobry TVN

Bibliografia:

1. Emiluta-Rozya D., Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym, Centrum Medyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 2006.

Czy artykuł okazał się pomocny?
Tak Nie
12
17
Polecamy
Seplenienie boczne – od czego zacząć terapię?
Seplenienie boczne – od czego zacząć terapię? TVN zdrowie
Dyslalia – czym jest to zaburzenie?
Przyczyny, rodzaje i skuteczne ćwiczenia
Dyslalia – czym jest to zaburzenie? Przyczyny, rodzaje i skuteczne ćwiczenia TVN zdrowie
Co powoduje jąkanie i jak wyleczyć to zaburzenie?
Co powoduje jąkanie i jak wyleczyć to zaburzenie? Dzień Dobry TVN
Jak nauczyć dziecko wymawiać „r”?
Proste ćwiczenia na prawidłową wymowę
Jak nauczyć dziecko wymawiać „r”? Proste ćwiczenia na prawidłową wymowę Dzień Dobry TVN
Komentarze (0)
Nie przegap
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Krosty na brzuchu – jakie mogą być przyczyny ich pojawienia się?
Krosty na brzuchu – jakie mogą być przyczyny ich pojawienia się?
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia