Renina to element układu hormonalnego renina–angiotensyna–aldosteron, który wpływa na równowagę pomiędzy sodem a potasem oraz całą gospodarkę jonową w osoczu krwi. Dzięki temu zmienia się znacząco ilość płynów zatrzymywanych w łożysku naczyniowym, a co za tym idzie – przepływ krwi przez narządy obwodowe i ciśnienie krwi.
Renina – wydzielanie
Renina to hormon wydzielany w komórkach ziarnistych, znajdujących się w ścianie tętniczek doprowadzających krew do kłębuszków nerkowych. Komórki te są częścią aparatu przykłębuszkowego składającego się z elementów receptorowych i wydzielniczych. Renina wydzielana jest w sytuacjach, kiedy aparat rozpoznaje następujące sytuacje:
- obniżenie stężenia jonów sodu we krwi docierającej do kłębuszka,
- obniżenie ciśnienia tętniczego i w efekcie ciśnienia perfuzyjnego w naczyniach kłębuszka.
Powodem takich stanów mogą być zaburzenia wodno-elektrolitowe wynikające np. z niedostatecznej podaży sodu w pożywieniu albo hiperkaliemii (podwyższonego poziomu potasu w osoczu). Przyczyną może być też stosowanie leków moczopędnych, które wpływają na gospodarkę jonową.
Zmniejszenie ciśnienia perfuzyjnego w kłębuszkach nerkowych wynika przeważnie z obniżenia ciśnienia tętniczego w naczyniach nerkowych. Wśród najczęściej spotykanych powodów wymienia się:
- znaczne odwodnienie organizmu,
- wstrząs kardiogenny powodujący obniżenie ciśnienia krwi (np. w przebiegu zawału mięśnia sercowego albo zaburzeń rytmu),
- niewydolność krążenia,
- wstrząs hipowolemiczny – związany z utratą większej ilości krwi krążącej, co mimo intensywnej pracy serca nie pozwala na utrzymanie prawidłowych przepływów w obrębie narządów obwodowych,
- zwężenie tętnic nerkowych.
Wydzielanie reniny zapoczątkowuje proces zmierzający do tego, by utrzymać przepływ krwi przez nerki na prawidłowym poziomie i zabezpieczyć odpowiednie wydzielanie moczu. Jest to sygnał alarmowy, świadczący – w uproszczeniu – o tym, że jeśli przepływ krwi i wydzielanie moczu nie zwiększą się, organizmowi grozi zatrucie z powodu niedostatecznego wydalania przez nerki substancji toksycznych.
Układ renina–angiotensyna–aldosteron
Układ renina–angiotensyna–aldosteron (nazywany w skrócie RAA w albo piśmiennictwie anglojęzycznym RAAS) to skomplikowany mechanizm regulacji hormonalnej, który odpowiada za regulację ciśnienia krwi i gospodarkę jonową. Kontrola ta obejmuje przede wszystkim sód i potas. Relacja tych dwóch jonów dotyczy głównie wzajemnej kompensacji stężeń w osoczu. Jeśli poziom potasu jest zbyt duży, jest on wydzielany przez nerki przy jednoczesnym zatrzymywaniu większej ilości sodu. Jeśli zawartość jonów K+ obniża się, są one wychwytywane w kanalikach nerkowych, a w zamian wydzielana jest większa ilość jonów Na+. Może to niekiedy prowadzić do znacznego obniżenia poziomu sodu. Przekłada się to na zmniejszenie objętości krwi krążącej i spadek ciśnienia.
W ten skomplikowany układ ingerują hormony działające na osi renina–angiotensyna–aldosteron. Niedostateczna perfuzja nerkowa powoduje wydzielanie reniny. Ta z kolei aktywuje angiotensynę, która obkurcza naczynia i podnosi chwilowo ciśnienie krwi. Podniesienie poziomu angiotensyny powoduje zwiększenie wydzielania aldosteronu. Jest on hormonem kory nadnerczy. Jego głównym działaniem jest zatrzymywanie w organizmie jonów sodowych, a co za tym idzie – wody. Objętość krwi krążącej zwiększa się, łatwiejsze staje się utrzymanie ciśnienia krwi na takim poziomie, aby przepływ krwi przez nerki był dostateczny. Dzięki temu ich funkcja wydalnicza może być prawidłowo realizowana, a organizmowi nie grozi zatrucie.
Układ renina–angiotensyna–aldosteron – nieprawidłowości
Aparat przykłębuszkowy jest bardzo wrażliwy na wahania przepływu nerkowego krwi. W sytuacjach chorobowych łatwo dochodzi więc do pobudzenia układu renina–angiotensyna–aldosteron i zwiększania się retencji sodu i wody w organizmie. Prowadzi to do podwyższenia ciśnienia tętniczego. Powinno ono w warunkach prawidłowych obniżyć wydzielanie reniny i zahamować oś wydzielniczą RAA. Jednak jeśli krążenie nerkowe jest upośledzone wskutek choroby, renina jest wydzielana nadal i dochodzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego. Przyjmuje ono zwykle znaczne wartości, nie reaguje na leczenie farmakologiczne i bywa nazywane złośliwym nadciśnieniem nerkopochodnym. Jest ono charakterystycznym objawem chorób, takich jak:
- niedorozwój lub inne zwężenie tętnicy nerkowej (np. w przebiegu miażdżycy),
- zwłóknienie i marskość nerek,
- nefropatia cukrzycowa,
- nowotwór nerki lub przestrzeni zaotrzewnowej uciskający naczynia i ograniczający przepływ przez miąższ nerki,
- przewlekłe stany zapalne nerek, zaawansowana kamica układu kielichowo-miedniczkowego,
- torbielowatość nerek,
- choroby układowe (kolagenozy).
W takich przypadkach podstawą skutecznego leczenia jest określenie pierwotnej choroby i podjęcie terapii.
Przekonajcie się, czy za zaburzeniami hormonalnymi u dzieci może stać niewłaściwa dieta:
