Ludzki mózg uważa się za najważniejszy organ i określa mianem swoistego centrum dowodzenia całym organizmem. Jedną z największych jego składowych jest kresomózgowie, które z lewej i prawej strony podzielone zostało na cztery płaty mózgu. Najbardziej z przodu zlokalizowane są płaty czołowe. Bezpośrednio za nimi znajdują się płaty ciemieniowe. Skrajnie z tyłu położone są płaty potyliczne. Z kolei płaty skroniowe umiejscowione są poniżej płatów ciemieniowych i czołowych.
Czy mózg można trenować? Odpowiedź na filmie:
Płaty mózgu – jakie są?
Wszystkie płaty mózgowe stanowią parzystą część kresomózgowia (z łac. telencephalon), czyli największej części mózgowia, która skupia ponad połowę komórek nerwowych, tzw. neuronów. Kresomózgowie składa się z dwóch półkul mózgowych, które oddzielone są podłużną szczeliną. Powstało z przedniej części przodomózgowia (z łac. prosencephalon) podczas 5. tygodnia rozwoju zarodkowego. Wymienia się następujące płaty mózgu:
- czołowy,
- ciemieniowy,
- skroniowy,
- potyliczny.
Płaty mózgu - za co odpowiadają?
Płaty mózgu pełnią odrębne funkcje. Za co odpowiadają poszczególne płaty mózgu?
- Płat czołowy - podzielony został na powierzchnię górno-boczną, przyśrodkową i podstawną. W płacie czołowym zlokalizowane jest pierwotne pole ruchowe. Znajduje się ono tuż przed środkową bruzdą. Występują w nim tzw. komórki Betza, które kontrolują aktywność mięśni szkieletowych. W tym miejscu zapoczątkowana zostaje dowolna czynność ruchowa. Dodatkowo zdecydowana część osobowości, rozumowanie, spontaniczność myślenia, pomysłowość, umiejętność rozwiązywania problemów są funkcjami umiejscowionymi w płacie czołowym. Płat ten odpowiada także za: konformizm społeczny, takt, przewidywanie konsekwencji działań, wolę działania, podejmowanie decyzji, myślenie, planowanie, pamięć, ocenę sytuacji i emocji. Uszkodzenie płata czołowego objawiać się może: zmianami nastroju, niestabilnością emocjonalną, zaburzeniami koncentracji, brakiem spontaniczności.
- Płat skroniowy - podzielony został na powierzchnię boczną, którą tworzą górny, środkowy i dolny zakręt skroniowy oraz powierzchnię brzuszno-przyśrodkową, złożoną z zakrętu wrzecionowatego i przyhipokampowego. Płat skroniowy odpowiada zwłaszcza za odbiór i monitorowanie wrażeń słuchowych, mowę, analizę zapachów, rozpoznawanie obiektów, pamięć werbalną, słuch muzyczny, zapamiętywanie, wrażenia dźwiękowe. Uszkodzenie płata skroniowego doprowadzić może do: zaburzenia zachowań seksualnych, problemów z rozumieniem mowy, zaburzenia słuchu, percepcji dźwięków, problemów z przypominaniem i kontrolowaniem zachowań agresywnych, zaburzenia uwagi wybiórczej wobec bodźców wzrokowych i słuchowych, problemów z kategoryzacją danych werbalnych i rozpoznawaniem obiektów czy twarzy.
- Płat ciemieniowy - podzielony został na powierzchnię górno-boczną i przyśrodkową. W obrębie pierwszej z nich wyróżnione zostały: bruzda zaśrodkowa i śródciemieniowa, płacik ciemieniowy górny i dolny, zakręt zaśrodkowy, kątowy i nadbrzeżny. Z kolei w skład powierzchni przyśrodkowej wchodzą: płacik okołośrodkowy, bruzda ciemieniowo-potyliczna, przedklinek. Ciemieniowe płaty mózgu i ich funkcje to: główne miejsce odbioru informacji czuciowych i pochodzących z innych części ciała., wyobrażenie i świadomość położenia ciała, trójwymiarowe postrzeganie przedmiotów i orientacja przestrzenna. Płat ciemieniowy odpowiada za: celowe ruchy, umiejscowienie wrażeń czuciowych, rozpoznawanie ruchu, rozumienie pojęć geometrycznych i abstrakcyjnych oraz języka symbolicznego, czucie dotyku, bólu, temperatury, integrację czucia i wzroku oraz ruchu i wzroku. W obrębie płata ciemieniowego zlokalizowane są następujące ośrodki czynnościowe: pierwszo- i drugorzędowa kora czuciowa, kora asocjacyjna ciemieniowa i ciemieniowo-skroniowo-potyliczna. Uszkodzenie płata ciemieniowego objawiać się może: brakiem podzielności uwagi, trudnościami w orientacji przestrzennej, problemami z czytaniem, zaburzeniami osobowości, niezdolnością do nazwania obiektu, odróżnienia kierunków, skupiania wzroku, celowego działania wymagającego ruchu, trudnościami w łączeniu wrażeń wzrokowych w całość, liczeniu, rysowaniu i konstruowaniu obiektów.
- Płat potyliczny - podzielony został na powierzchnię górno-boczną i przyśrodkową. W obrębie pierwszej z nich wyróżnione zostały takie struktury, jak: zakręt potyliczny górny i środkowy, bruzda potyliczna górna i dolna. Z kolei w skład powierzchni przyśrodkowej wchodzą: klinek, bruzda ciemieniowo-potyliczna i ostrogowa, zakręt językowaty, czyli potyliczno-skroniowy przyśrodkowy. Płat potyliczny odpowiada za widzenie, skojarzenia wzrokowe, analizę ruchu, kształtu, koloru i głębi. W płacie tym zlokalizowane zostały następujące ośrodki czynnościowe: pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowa kora wzrokowa, kora asocjacyjna ciemieniowo-skroniowo-potyliczna. Uszkodzenie płata potylicznego skutkować może problemami z pisaniem i/lub czytaniem oraz w rozpoznawaniu symboli, ruchu obiektu, słów pisanych, kolorów, rysunków, znaków. Dodatkowo objawiać się może niedokładnym widzeniem, halucynacjami wzrokowymi i widzeniem aureoli. Nierzadko pojawić się mogą także problemy z umiejscowieniem widzianych przedmiotów.
Bibliografia:
1. Krechowiecki A., Czerwiński F., Zarys anatomii człowieka, Szczecin, PZWL, 2004.
2. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka – Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy, Warszawa, PZWL, 2000.
3. Longstaff A., Krótkie wykłady. Neurobiologia. Warszawa, PWN, 2002.
