Interseksualizm, brzydko nazywany obojnactwem, to zaburzenie w zakresie organogenezy gonad polegające na występowaniu gonad obu płci jednocześnie. Towarzyszą temu zaburzenia organogenezy, czyli tworzenia narządów płciowych. Czasami zdarza się izolowane zaburzenie rozwoju zewnętrznych narządów płciowych, przy prawidłowej budowie gonad, co wynika z braku wrażliwości tkanek na androgeny. Od 2006 roku wprowadzono jedno określenie dla wszystkich jednostek chorobowych typu interseksualizm, określając je mianem zaburzeń rozwoju płciowego (DSD – disorders of sex development).
Interseksualizm u ludzi – dlaczego powstaje?
Interseksualizm u ludzi występuje z częstotliwością 0,6/10 000 żywo urodzonych noworodków. Różnicowanie płciowe to złożony proces zachodzący już w okresie płodowym. Płeć uwarunkowana jest genetycznie, czego konsekwencją jest zróżnicowanie płci w zakresie budowy narządów płciowych, gonad i ogólnej budowy ciała. Wyróżnia się przede wszystkim płeć męską i płeć żeńską, jednak poza tym głównym podziałem mówi się o następujących poziomach różnicowania płci:
- płeć gonadalna (budowa i czynność gonad),
- płeć genetyczna (kod genetyczny),
- płeć genitalna (zewnętrzne narządy płciowe),
- płeć somatyczna (zewnętrzne cechy wyglądu),
- płeć psychiczna (funkcjonowanie mózgu).
Główną rolę w różnicowaniu płci pełni wydzielanie i obwodowa aktywność steroidów płciowych i hormonów peptydowych przez płodową gonadę męską. Płeć męska uwarunkowana jest przede wszystkim przez gen SRY (sex-determining region Y) zlokalizowany na krótkim ramieniu chromosomu Y, mający kluczowe znaczenie dla determinacji płci męskiej. Gen ten uruchamia kaskadę procesów pozwalających na powstanie fenotypu męskiej gonady. Genotyp żeński posiada dwa chromosomy X. Około 7 tygodnia życia płodowego komórki Leydiga (komórki gruczołu śródmiąższowego jądra) zaczynają produkować testosteron, który warunkuje rozwój przewodów Wolfa (śródnerczowych), czyli zawiązków męskich wewnętrznych narządów płciowych. W 8 tygodniu życia płodowego komórki somatyczne w kanalikach plemnikotwórczych, czyli komórki Sertolego, zaczynają wytwarzać hormon antymüllerowski (AMH), powodujący zanik przewodów przyśródnerczowych Müllera, będącymi zawiązkami żeńskich narządów płciowych. Ponadto ważna jest też aktywność dihydrotestosteronu, który jest konieczny do różnicowania zewnętrznych narządów płciowych. Jeśli brak jest czynności homonalnej jąder płodu, wtedy płód rozwija się w żeńskim kierunku.
Interseksualizm prawdziwy
Zaburzenia rozwoju płciowego jajnikowo-jądrowe lub z zaburzeniem chromosomów płciowych określano do niedawna mianem interseksualizmy prawdziwego lub hermafrodytyzmu prawdziwego. Polega na jednoczesnej obecności jąder i jajników, czyli dana osoba posiada gonady obupłciowe. Po jednej stronie występuje jądro, a po drugiej jajnik, lub też jest jedna łączna struktura, gonada obojnacza, posiadająca elementy jajnika i jądra, tzw. ovotestis. Zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne narządy płciowe są obojnacze, choć w zależności od aktywności jąder w życiu płodowym mogą bardziej skłaniać się ku cechom żeńskim lub męskim.
Gonady obojnacze muszą zostać usunięte ze względu na ryzyko rozwoju nowotworu. W przypadku obecności obu gonad usuwa się jedną z nich względem decyzji jaką dziecko ma mieć płeć. Już w okresie niemowlęcym dokonuje się korekcji narządów płciowych, choć postępowanie to wzbudza bardzo dużo kontrowersji. Nie da się bowiem przewidzieć jaka będzie identyfikacja płciowa danego osobnika, czyli płeć psychiczna. Może się okazać, że przeprowadzi się na dziecku zabiegi w celu nadania żeńskich cech płciowych, a jako dorosła osoba może ono czuć się mężczyzną i mieć pretensje o brak świadomego wyboru płci. Identyfikacja płciowa może nastąpić już w wieku dojrzewania, wobec czego można odroczyć decyzje o zabiegach do momentu zidentyfikowania płci psychicznej dziecka.
Interseksualizm rzekomy
Kiedy dochodzi do niezgodności płci genetycznej z płcią gonadalną i somatyczną, mówi się o interseksualizmie rzekomym. Obecnie używa się w nomenklaturze medycznej określenia – zaburzenia rozwoju płciowego z prawidłowym lub zaburzonym kariotypem.
Wyróżnia się obojnactwo rzekome żeńskie i męskie. Interseksualizm rzekomy żeński posiada kariotyp 46,XX, czyli genetycznie płeć jest żeńska, natomiast narządy płciowe różnicują się w kierunku męskim. Interseksualizm rzekomy męski posiada kariotyp 45,X/46,XY lub 46,XY, czyli pod kątem chromosomalnym jest to osoba płci męskiej. Natomiast narządy płciowe są żeńskie lub niezróżnicowane, czyli obojnacze.
