Nikotyna zawarta w tytoniu to jedna z najsilniejszych i najszybciej uzależniających substancji psychoaktywnych (uzależnia nawet bardziej niż alkohol). Liście i korzenie tytoniu zawierają wiele substancji szkodliwych dla organizmu człowieka, m.in. nikotynę, amoniak, benzopiren, aceton, fenole, metan, kwas glikolowy, butan, tlenek węgla (czad), kadm i inne.
Co to jest nikotynizm? Definicja według klasyfikacji ICD-10
Nikotyna to substancja, która odpowiada za pobudzenie znajdujących się w mózgu receptorów nikotynowych, które w konsekwencji uwalniają dopaminę, nazywaną także „hormonem szczęścia”. Proces ten odbywa się bardzo szybko, dlatego też w krótkim czasie prowadzi do uzależnienia. Nikotynizm to fizyczne i psychiczne uzależnienie od nikotyny, które opisano w klasyfikacji chorób ICD-10. Zmienia ono funkcjonowanie ośrodkowego układu centralnego, jest nawracające i wymaga leczenia. Osoba uzależniona czuje nieodpartą potrzebę zapalenia papierosa – najczęściej w szczególnych momentach, np. gdy chce się odstresować. Nikotynizm wymaga udania się do specjalisty i leczenia, gdyż prowadzi do ciężkich chorób, a nawet śmierci. Śmiertelna dawka to ok. 60 mg nikotyny. Jej przyjęcie prowadzi do porażenia autonomicznego układu nerwowego, ośrodków rdzenia przedłużonego i nerwowych zakończeń ruchowych.
Uzależnienie od nikotyny – objawy. Skutki nikotynizmu
Specjalista stwierdza uzależnienie, jeśli w ciągu roku występują minimum 3 z poniższych objawów nikotynizmu:
- konieczność palenia papierosów (przyjmowania nikotyny),
- brak kontroli nad nałogiem – nieumiejętność powstrzymania się od palenia, kontrolowania liczby spalonych papierosów itp.,
- syndrom odstawienia – niepokój, rozdrażnienie po odstawieniu,
- stale rosnąca liczba wypalanych papierosów,
- zaniedbywanie innych przyjemności na rzecz palenia papierosów,
-
palenie papierosów mimo świadomości ich szkodliwości dla zdrowia.
Należy podkreślić, że skutki nikotynizmu są negatywne dla zdrowia. Przyjmowanie nikotyny prowadzi do zwiększenia ryzyka powstawania różnych chorób, a także przyspiesza rozwój wielu schorzeń. Zalicza się do nich m.in. nowotwory płuc, jamy ustnej, krtani, a także chorobę niedokrwienną serca, udar mózgu, gruźlicę, rozedmę płuc, chorobę Buergera i chorobę naczyń obwodowych. Osoby uzależnione od nikotyny są dwukrotnie bardziej narażone na choroby układu krążenia, a także trzykrotnie bardziej na nagły zgon.
Nikotynizm wpływa także negatywnie na organizm już podczas palenia papierosów. Po dostarczeniu do organizmu nawet małej dawki nikotyny wzrasta ciśnienie tętnicze krwi, zwiększa się częściowy skurcz naczyń, a także pojawia się tachykardia. Ponadto wzrasta częstość i głębokość oddechów, a także aktywność jelit.
Nikotynizm – przyczyny
Nikotynizm to nałóg, na który mają wpływ czynniki, takie jak: wychowywanie wśród osób palących, palący znajomi, a także czynniki genetyczne. Dotyczy najczęściej osób, które są również uzależnione od innych substancji, np. alkoholu czy marihuany. Częściej występuje u osób cierpiących na choroby psychiczne. Palenie papierosów to nałóg, w który można popaść bardzo szybko, gdyż na początku nikotyna uwalnia dopaminę („hormon szczęścia”) i powoduje poprawę samopoczucia. Czynność ta staje się przyjemnością, której palacz nie jest w stanie sobie odmówić. Z czasem jednak brak możliwości zapalenia papierosa powoduje lęk i rozdrażnienie, dlatego też liczba przyjmowanej do organizmu nikotyny zwiększa się.
Nikotynizm – leczenie
Nałóg należy leczyć, dlatego też na początku warto udać się do specjalisty, który oceni stopień uzależnienia. Może do tego celu skorzystać z testu Frägerstroma, według którego osoba wypalająca powyżej 10 papierosów dziennie jest silnie uzależniona. W takich przypadkach, oprócz terapii psychologicznej i poradnictwa, zaleca się zastosowanie farmakoterapii. Można np. skorzystać z nikotynowej terapii zastępczej (NTZ), w której mniejsze dawki nikotyny dostępne są w postaci tabletek, pastylek, gum do żucia, inhalatorów, systemów transdermalnych bądź sprayu do nosa.
Bibliografia:
1. Mariusz Jędrzejko, Człowiek wobec uzależnień (narkotyki i dopalacze).
2. Beata Szczęch, Agnieszka Dyzmann-Sroka, Anna Kubiak, Maciej Trojanowski, Julian Malicki, Analiza świadomości zdrowotnych skutków palenia tytoniu wśród wybranych grup społecznych.
3. Marcin Delijewski, Ewa Buszman, Dorota Wrześniok, Oddziaływanie nikotyny z melaniną.
4. Mariusz Jędrzejko, Współczesne teorie uzależnień od substancji psychoaktywnych.
