Koślawość kolan to wada polegająca na tym, że oś kończyn nie tworzy linii prostej, a ich wygięcie przypomina kształtem literę X. Kolana są wówczas skierowane do wewnątrz, oś podudzia tworzy z osią uda kąt rozwarty na zewnątrz, zaś podudzie jest nadmiernie oddalone od osi środkowej ciała. Kostki wewnętrzne przy zaciśniętych kolanach i wyprostowanych nogach są oddalone od siebie więcej niż 4–5 cm.
Koślawość kolan, a dokładniej odchylenie od osi, niekiedy mierzy się w stopniach. Jeśli nie przekracza 10°, uznawana jest za fizjologiczną wadę postawy, niewymagającą leczenia. Koślawość kolan powyżej 10° jest traktowana jako stan chorobowy, w przypadku którego rozważa się przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.
Koślawość kolan u dorosłych
Koślawość kolan u dorosłych może mieć wiele przyczyn, wyróżnia się m.in. koślawość:
- wrodzoną;
- pokrzywiczą (spowodowaną przejściem w dzieciństwie krzywicy);
- pourazową (konsekwencja złamania lub innego uszkodzenia stawu kolanowego lub kłykci kości udowej);
- porażenną (efekt porażenia mięśni odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie kończyn);
- statyczną (wynikającą z przeciążenia kończyn dolnych, często występującą np. u osób z nadwagą).
U dorosłych z zaawansowaną koślawością kolan najskuteczniejszą, a nieraz jedyną, metodą jest zabieg chirurgiczny. Zazwyczaj jest nim tzw. osteotomia, czyli operacja ortopedyczna polegająca na przecięciu kości i ustawieniu jej w odpowiednim położeniu, a następnie zespoleniu za pomocą specjalnego metalowego implantu lub gwoździa śródszpikowego.
Niekiedy u osób z koślawością kolan niezbędna jest całkowita wymiana stawu kolanowego i zastąpienie go endoprotezą, wykonaną z metalu lub tworzywa sztucznego. Takie rozwiązanie stosuje się, gdy wada przybiera szczególnie ciężką postać, wywołując np. silne dolegliwości bólowe albo nawracające zapalenia kości i stawów.
Koślawość kolan – ćwiczenia
Jeśli wada nie jest bardzo zaawansowana, chorym często zaleca się aktywność fizyczną, przede wszystkim pływanie. Należy natomiast unikać sportów obciążających kończyny dolne i staw kolanowy, wymagających długiego stania czy biegania oraz dźwigania ciężarów.
Wskazane są ćwiczenia na koślawe kolana. Niektóre z nich można wykonywać w domu, najlepiej 2 razy dziennie przez około 20 minut, dokładnie i bez pośpiechu.
Ćwiczenia zalecane przy koślawości kolan to np.:
- siad ugięty (chwytanie dłońmi za stopę i próba dotknięcia jej palca do nosa);
- siad prosty podparty z tyłu (przyciskanie kolan do podłoża);
- siad na nogach ugiętych w stawach kolanowych na zewnątrz (stopy oparte o siebie podeszwami, rozpieranie kolan łokciami rozsuwanymi na zewnątrz);
- siad skrzyżny (dłonie na kolanach, ręce ugięte pod kątem prostym w stawach łokciowych, spychanie kolan ciężarem ciała w dół i siłą rąk);
- siad na taborecie (z twardą piłką między kolanami, wyrzut rąk przodem w górę i przejście do stania);
- leżenie przodem (nogi ugięte w stawach kolanowych, ręce pod czołem, wznoszenie ugiętych nóg w górę).
Koślawość kolan u dzieci
Koślawość kolan u dzieci występuje dość często, zwłaszcza przed ukończeniem 5. roku życia, gdy szybki wzrost powoduje przeciążenie kończyn dolnych, a aparat mięśniowo-więzadłowy nie jest jeszcze wystarczająco silny i sprawny. Wada może być także konsekwencją płaskostopia, w wyniku czego dziecko męczy się podczas chodzenia.
Koślawość kolan to zjawisko fizjologiczne u małych dzieci. Jeśli nie zanika po 5. roku życia, należy skonsultować się z lekarzem. Czynnikiem wywołującym rozwój schorzenia coraz częściej bywa nadwaga, osłabiająca aparat mięśniowo-więzadłowy. Wskazane są wówczas specjalne ćwiczenia na koślawość kolan u dzieci, najlepiej wykonywane pod okiem specjalisty. Zalecana jest też aktywność fizyczna, nieobciążająca stawów kolanowych: pływanie, jazda na rowerze czy gimnastyka na przyrządach. Dzieci z koślawością kolan powinny natomiast unikać długiego stania, zwłaszcza w rozkroku.
U osób jeszcze rosnących można przeprowadzić zabieg zwany hemiepifizjodezą, czyli częściowe zablokowanie chrząstki wzrostowej w okolicy kolana. Metoda ta z czasem powoduje korekcję osi kończyny.
Koślawość kolan u dzieci – buty i wkładki
U dzieci z koślawością kolan wskazane jest noszenie obuwia z tzw. obcasem Thomasa, który podwyższa część podeszwy i zmienia sposób obciążania stref wzrostowych kończyny dolnej, zapewniając jej odpowiednią stabilizację. Dostępne są również specjalne wkładki ortopedyczne, które mogą pomóc dziecku w uporaniu się z koślawością kolan.
