Polub nas na Facebooku
Czytasz: Kortyzon – hormon kory nadnerczy. Działanie i zastosowanie
menu
Polub nas na Facebooku

Kortyzon – hormon kory nadnerczy. Działanie i zastosowanie

Czarna tablica na niej biały napis cortizon oraz budowa chemiczna kortyzonu

Fot. Zerbor / Getty Images

Kortyzon to związek chemiczny z grupy sterydów wydzielany przez korę nadnerczy. Jego bezpośrednia aktywność jest bardzo niewielka, ale po przekształceniu w kortyzol – z udziałem odpowiedniego endogennego enzymu – jego wpływ na metabolizm staje się wielokrotnie silniejszy.

Kortyzon to związek chemiczny należący do grupy glikokortykosteroidów. Zgodnie z nazwą jest to substancja o budowie charakterystycznej dla sterydów (steroid) wpływająca na metabolizm węglowodanów i produkowana w korze nadnerczy (przedrostki gliko- i kortyko-).

Jak powstaje kortyzon i jaka jest jego funkcja?

Kortyzon powstaje w korze nadnerczy i w niektórych narządach ciała. Jego poziom jest regulowany przez układ nerwowy oraz stężenie innych hormonów. Kortyzon nie jest związkiem aktywnym – praktycznie nie ma wpływu na przemiany zachodzące w organizmie. Jest jednak substancją, która (w zależności od potrzeb organizmu i stanu przemian biochemicznych w poszczególnych tkankach) może być przekształcana w silnie działający hormon – kortyzol, czyli hydroksykortyzon. W procesie tym bierze udział enzym dehydrogenaza 11β-hydroksysteroidowa typu 1, określany też w skrócie jako HSD11B1. Stanowi katalizator opisywanego procesu. W miejscach, gdzie nadmiar kortyzolu nie wpływa korzystnie na metabolizm, działa typ 2 tej samej dehydrogenazy – opisywany również jako HSD11B2. Jest to enzym o odwrotnym działaniu, powodujący przemianę kortyzolu do nieaktywnego kortyzonu. Dzięki temu możliwie jest zwiększanie aktywności hormonalnej glikokortykosteroidów w miejscach i czasie, w których jest to potrzebne, a także szybkie zmniejszenie, gdy jest ona zbędna lub wręcz szkodliwa.

Zobaczcie, skąd się bierze stres i kiedy nam szkodzi:

Zobacz film: Stres - skąd się bierze i kiedy szkodzi? Źródło: 36,6

Działanie kortyzonu

Kortyzon staje się aktywny dopiero po hydroksylacji – mówiąc o jego działaniu, ma się tak naprawdę na myśli działania kortyzolu. Zwiększenie podaży postaci nieaktywnej (np. w formie iniekcji) wymusza podwyższenie stężenia kortyzolu, więc działanie hormonów jest wtedy silniejsze.

Kortyzol nazywany jest często hormonem stresu, gdyż jego ilość i aktywność zwiększają się gwałtownie, gdy dochodzi do sytuacji wymagającej szybkiej i intensywnej reakcji. Stres może być spowodowany strachem, zagrożeniem, bólem, urazem, chorobą, ale również napięciem w pracy, życiu prywatnym, silnymi przeżyciami (śmierć osoby bliskiej, narodziny dziecka, zmiana pracy lub awans, przeprowadzka itp.). Działanie człowieka w takich warunkach wymaga przestawienia metabolizmu tak, by sprostał zwiększonemu zapotrzebowaniu na energię niezbędną do walki, aktywności, pracy fizycznej lub umysłowej. Kortyzol powoduje zatem:

  • podwyższenie stężenia glukozy we krwi (glikemii),
  • zatrzymywanie sodu (co w efekcie podwyższa ciśnienie tętnicze i usprawnia krążenie),
  • intensyfikację glukoneogenezy (procesu tworzenia glukozy z aminokwasów, tłuszczów i białek),
  • zahamowanie budowy nowych związków i tkanek na rzecz pozyskiwania energii do bieżącej aktywności,
  • zmniejszenie odczynów zapalnych i obrzęków,
  • immunosupresję (zmniejszenie intensywności odpowiedzi immunologicznej).

Kortyzon przestawia organizm w stan działania „awaryjnego”. Przewlekłe utrzymywanie się stresu i podwyższonego poziomu glikokortykosteroidów powoduje jednak wiele skutków ubocznych, takich jak m.in. nadciśnienie tętnicze, odkładanie tkanki tłuszczowej, cukrzyca, jaskra i zaćma, osteoporoza, zaburzenia odporności.

Zobacz film i dowiedz się jak działa układ nerwowy: 

Zobacz film: Budowa i funkcje układu nerwowego. Źródło: 36,6.

Zastosowanie kortyzonu

Kortyzon jest stosowany w farmakoterapii głównie ze względu na swoje działanie przeciwzapalne i ograniczające reakcje odpornościowe. Krem bądź maść z kortyzonem (lub częściej hydroksykortyzonem) stosowana jest w leczeniu zmian skórnych (np. wyprysku). Niektóre postacie maści dostępne są bez recepty. W leczeniu przewlekłych schorzeń zapalnych (np. chorób układowych tkanki łącznej) lub w ostrych stanach podaje się kortyzon w postaci tabletek bądź zastrzyków dożylnych, gdyż oczekuje się działania ogólnego – na cały organizm. Kortyzon jest też często wstrzykiwany w miejsca, w których toczy się proces zapalny, np. przy zapaleniach pochewek ścięgnistych, kaletek maziowych. Zmniejsza tam obrzęk tkanek i odczyny chorobowe, a pośrednio redukuje również ból.

Kortyzon lub hydrokortyzon są stosowane w przypadku intensywnych reakcji alergicznych. Mogą być podawane miejscowo w postaci np. kropli do oczu, kremów czy maści, a w stanach uogólnionych lub nawet we wstrząsie anafilaktycznym w postaci zastrzyku.

Zastosowanie kortyzonu w infekcjach

Kortyzon i inne glikokortykosteroidy są często stosowane w przebiegu infekcji bakteryjnych o znacznym nasileniu objawów. Ich użycie musi być jednak uzasadnione, gdyż zmniejszając intensywność zapalenia i hamując odpowiedź immunologiczną, nie usuwają podstawowej przyczyny choroby – zakażenia drobnoustrojami. Dlatego niezbędne jest zwykle skojarzenie leczenia sterydami z intensywną antybiotykoterapią.

Czy artykuł okazał się pomocny?
Tak Nie
196
25
Polecamy
Bezpłodność, trądzik, zmiana głosu.
Jak doping wpływa na zdrowie kobiety?
Bezpłodność, trądzik, zmiana głosu. Jak doping wpływa na zdrowie kobiety? Dzień Dobry TVN
Różeniec górski na depresję, zmęczenie i inne dolegliwości.
Jakie właściwości ma arktyczny korzeń?
Różeniec górski na depresję, zmęczenie i inne dolegliwości. Jakie właściwości ma arktyczny korzeń? Dzień Dobry TVN
Kortykosteroidy (Glikokortykosteroidy) - skutki uboczne ich stosowania, mechanizm działania
Kortykosteroidy (Glikokortykosteroidy) - skutki uboczne ich stosowania, mechanizm działania TVN zdrowie
Adrenalina – działanie i właściwości hormonu.
Jakie zastosowanie lecznicze ma epinefryna?
Adrenalina – działanie i właściwości hormonu. Jakie zastosowanie lecznicze ma epinefryna? TVN zdrowie
Komentarze (0)
Nie przegap
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Krosty na brzuchu – jakie mogą być przyczyny ich pojawienia się?
Krosty na brzuchu – jakie mogą być przyczyny ich pojawienia się?
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia