Różyczka to choroba zakaźna o wirusowej etiologii, którą wywołuje wirus różyczki. Rozwinąć się może u ludzi w każdym wieku, jednak najczęściej pojawia się wśród dzieci szkolnych. Szczyt zachorowań przypada na późną zimę i wczesną wiosnę. Pierwsze objawy różyczki są mało charakterystyczne – podwyższona temperatura ciała, ogólne złe samopoczucie, powiększenie węzłów chłonnych.
Jak objawia się różyczka?
Pierwsze objawy różyczki pojawiają się w ciągu 2–3 tygodni od zarażenia. U chorych stwierdza się podwyższoną temperaturę ciała, której towarzyszyć mogą dreszcze i wzmożona potliwość. Występują: ogólne złe samopoczucie, zaczerwienienie gardła, katar, kaszel, uczucie rozbicia, bóle stawowe. Różyczka objawia się powiększeniem i tkliwością węzłów chłonnych za uszami i na potylicy, bólem głowy, łagodnym zapaleniem spojówek, jadłowstrętem, nudnościami, ospałością czy bolącymi ranami w jamie ustnej. Charakterystycznym symptomem są zmiany skórne, które przybierają postać małych plamek. Na tułowiu i kończynach przypominają wysypkę płoniczą, na twarzy zaś wysypkę odrową. W ciągu 2–3 dni znikają, nie pozostawiając po sobie śladu. Choroba ma przeważnie łagodny przebieg. Na nieco cięższe nasilenie objawów narażeni są dorośli. Literatura przedmiotu donosi o bezobjawowych przypadkach choroby.
Jak szerzą się objawy różyczki?
Choroba szerzy się drogą kropelkową. Człowiek stanowi jedyny rezerwuar wirusa różyczki. Zdolność do zakażenia pojawia się 7 dni przed wystąpieniem objawów różyczki i 5 dni po nim. Inny przypadek stanowi różyczka wrodzona. Wówczas ma miejsce wewnątrzmaciczne zakażenie płodu wirusem różyczki.
Objawy różyczki wrodzonej
Zespół różyczki wrodzonej (z ang. Congenital Rubella Syndrome, CRS), zwany także zespołem Gregga, przeważnie rozwija się w przypadku zakażenia ciężarnej wirusem różyczki w pierwszym trymestrze ciąży. Zachorowania na późniejszym etapie nie wiążą się z wysokim ryzykiem wystąpienia u płodu jakichkolwiek nieprawidłowości. Choroba po raz pierwszy opisana została w 1941 roku przez australijskiego okulistę i pediatrę Normana McAlistera Gregga.
Wrodzona różyczka to choroba objawiająca się w bardzo różnoraki sposób. Mianem triady różyczkowej Gregga, czyli trzech najczęściej występujących dolegliwości, określa się:
- wady serca i dużych naczyń, wśród których wymienia się przetrwały przewód tętniczy, zwężenie tętnicy płucnej, ubytki przegrody międzykomorowej i międzyprzedsionkowej;
- wady narządu wzroku, takie jak: zaćma, małoocze, zapalenie naczyniówki i siatkówki, zez, jaskra;
- wady narządu słuchu w formie niedosłuchu częściowego lub głuchoty na skutek uszkodzenia nerwu słuchowego.
Wrodzona różyczka objawia się zaburzeniami neurologicznymi, jak: przewlekłe zapalenie opon mózgowych, zwiększone ryzyko schizofrenii i autyzmu, mikrocefalia (małogłowie). Dodatkowo w przebiegu CRS dojść może do nieprawidłowości ze strony narządów płciowych, wątroby, nerek, płuc czy kości (deformacje kończyn lub zębów). Różyczka wrodzona wiąże się także z ryzykiem wystąpienia zaburzeń tarczycy, cukrzycy insulinozależnej, upośledzenia umysłowego, trudności z rozwojem mowy.
Jakie szczepienia powinno otrzymać każde dziecko? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Objawy różyczki – w jaki sposób dokonuje się ich rozpoznania?
Rozpoznanie różyczki opiera się w dużej mierze na dokładnie przeprowadzonym badaniu podmiotowym, czyli wywiadzie, i badaniu przedmiotowym. Lekarz może zlecić diagnostykę serologiczną, wyizolowanie wirusa z wymazów z nosogardła lub oznaczyć go za pomocą łańcuchowej reakcji polimerazy. W przypadku różyczki wrodzonej możliwe jest rozpoznanie prenatalne z krwi płodu, płynu owodniowego lub kosmówki.
Leczenie i zapobieganie
Najlepszym sposobem zapobiegania różyczce są szczepienia ochronne, które zawierają żywy, atenuowany szczep wirusa. W Polsce realizowane są w formie skojarzonej (jako MMR), zatem dodatkowo dają odporność na świnkę i odrę. Głównym celem szczepień przeciwko różyczce jest wyeliminowanie zachorowań wśród dzieci i młodzieży, czyli eradykacja wirusa z otoczenia, oraz zapobieganie zakażeniom kobiet w ciąży, co bezpośrednio wiąże się ze spadkiem występowania zespołu różyczki wrodzonej. Przyjęcie całej serii, czyli dwóch dawek, szczepień wiąże się z uzyskiem odporności na poziomie 98–99%.
Brak jest środków swoiście działających na wirusa różyczki. Łagodzenie objawów skupia się na zwalczaniu gorączki poprzez zażywanie leków obniżających temperaturę ciała. Choremu należy zapewnić odpoczynek, odpowiednie warunki w pomieszczeniu – nawilżenie i oczyszczanie powietrza. Pamiętać należy o nawadnianiu organizmu. Zaleca się picie niegazowanej wody mineralnej, ziołowych naparów, niesłodzonej herbaty. Konieczne jest także izolowanie chorych od osób, które nie przechodziły różyczki, by uniknęły zarażenia.
Bibliografia:
1. J.E. Drutz, Różyczka, [w:] „Pediatria po Dyplomie” 2011, 15(3), s. 68–70.
2. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, PZWL, Warszawa 2003.
3. G. Virella, Mikrobiologia i choroby zakaźne, Urban & Partner, Wrocław 2000.
4. J. Stachura, W. Domagała, Patologia znaczy słowo o chorobie, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2005.
5. E.M. Minczakiewicz, Zespół Gregga jako wyzwanie dla teorii i praktyki logopedycznej. Studium przypadku, [w:] „Logopedia Silesiana” 2012, 1, s. 119–132.
