Zmęczenie to wyczerpanie rezerw energetycznych organizmu i powiązany z tym spadek zdolności do dalszej aktywności. To naturalne zjawisko, jakie następuje po intensywnym wysiłku, zarówno fizycznym, jak i umysłowym. Ten krótkotrwały stan przemija po odpowiedniej dawce relaksu, regenerującym posiłku lub dobrze przespanej nocy. Nie należy mylić zmęczenia z przemęczeniem. To drugie oznacza długotrwałe działanie na granicy wydolności organizmu i prowadzi do jego stopniowego wyniszczenia, którego objawy początkowo łatwo przeoczyć.
Zobacz także:
Czujesz się ciągle zmęczony? To może być zespołu chronicznego zmęczenia
Poranne zmęczenie – przyczyny, objawy. Jak sobie radzić z porannym zmęczeniem?
Bezsenność. Dlaczego nie mogę zasnąć?
Czym jest przemęczenie?
Przemęczenie to przewlekłe uczucie wyczerpania bez wyraźnej przyczyny w postaci wzmożonego wysiłku fizycznego lub intelektualnego. Stan ten jest konsekwencją zbyt intensywnego trybu życia, nadmiaru obowiązków i odpowiedzialności (tak w życiu zawodowym, jak i prywatnym), permanentnego stresu, nieustannego napięcia emocjonalnego, a przy tym zwykle nieodpowiedniej diety, braku ruchu, nieregularnego snu. Charakterystyczną cechą przemęczenia jest to, że nie ustępuje ono po odpoczynku. Nierzadko uczucie wyczerpania pojawia się tuż po dobrze przespanej nocy. Z przemęczeniem wiąże się także szereg innych, niespecyficznych objawów, które dotyczą niemal każdej sfery życia.
Somatyczne objawy przemęczenia organizmu
Przemęczeniu towarzyszy szereg objawów somatycznych, które początkowo łatwo pomylić z symptomami infekcji. Należą do nich:
- ogólne osłabienie, brak energii;
- obniżona odporność;
- powiększenie węzłów chłonnych, zwłaszcza szyjnych lub pachowych;
- bóle głowy, mięśni, stawów, gardła (choć bez cech zapalenia);
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego – bóle brzucha, mdłości, biegunka lub zaparcia;
O ile w przypadku infekcji takie objawy ustępują w ciągu kilku, kilkunastu dni, przy przemęczeniu mogą utrzymywać się tygodniami. Dołączają do nich często takie problemy, jak zawroty głowy, niestrawność, duszność, kołatanie serca, pogorszenie wzroku, szumy w uszach, wypadanie włosów, łamliwość paznokci. Przemęczony organizm rzeczywiście staje się podatny na infekcje, więc może często zmagać się z katarem czy zapalnymi zmianami skórnymi.
Przy przewlekłym zmęczeniu pojawiają się zwykle kłopoty ze snem – nadmierna senność w ciągu dnia lub przeciwnie, trudności z zasypianiem, zbyt wczesne budzenie się. W związku z ciągłym poczuciem wyczerpania i stresem zwykle dochodzi także do spadku libido.
Behawioralne, emocjonalne i poznawcze objawy przemęczenia
Przemęczenie, wraz z całym repertuarem jego somatycznych objawów, ma wpływ na samopoczucie i zachowanie. Osoba wyczerpana fizycznie i psychicznie jest zwykle rozdrażniona, nerwowa, a nawet wybuchowa. Brak jej cierpliwości, nawet jeśli z natury jest spokojna, empatyczna, pogodna. Emocjonalne napięcie pogłębia zmęczenie, uczucie braku energii i chęci do działania. Spadek motywacji często pociąga za sobą rezygnację z różnego typu aktywności, nawet tych, które normalnie sprawiają radość. Oznaką przemęczenia jest też zwykle znaczne obniżenie zdolności poznawczych. Osoba dotknięta tym problemem ma kłopoty z koncentracją, zapamiętywaniem, przetwarzaniem informacji. Niższa sprawność myślenia dodatkowo obniża efektywność działania. Ostatecznie przemęczenie może prowadzić do spadku samooceny, a nawet depresji.
Jak sobie radzić z objawami przemęczenia?
Przemęczenie to stan, który nie powoduje specyficznych objawów, więc można przypisać je innym dolegliwościom. Niemniej opisane wyżej symptomy zawsze powinny być sygnałem, że należy ograniczyć tempo życia i zadbać o siebie.
W pierwszej kolejności warto wykonać podstawowe badania (m.in. morfologię krwi), dzięki którym wykluczyć można chorobę somatyczną, a także ustalić dietę uzupełniającą ewentualne niedobory witamin czy minerałów. W przypadku nasilonych dolegliwości lekarz może zlecić leczenie objawowe, na przykład zastosowanie preparatów przeciwbólowych, by zwalczyć uporczywy ból głowy. Tego rodzaju terapia nie usunie jednak przyczyn przemęczenia. Przy jego objawach trzeba przede wszystkim zmienić tryb życia – zapewnić sobie odpowiednią dawkę ruchu (najlepiej na świeżym powietrzu), regularny sen i czas na efektywny wypoczynek.
Mimo objawów przemęczenia, świadomości wyczerpania zasobów energetycznych organizmu i związanych z tym konsekwencji, wiele osób nie potrafi wypocząć, a nawet dać sobie prawa dla relaksu. W takich przypadkach z pomocą może przyjść psychoterapia. Zaleca się w szczególności terapię w nurcie poznawczo-behawioralnym. Dzięki niej można poznać metody radzenia sobie ze stresem czy skuteczne przy objawach przemęczenia techniki relaksacji.
Co może prowadzić do ciągłego zmęczenia? Dowiesz się tego z filmu:
Bibliografia:
G. Chojnacka-Szawłowska, Zmęczenie a zdrowie i choroba. Perspektywa psychologiczna, Kraków 2009.
S. Bernard, Zespół przewlekłego zmęczenia. Objawy, leczenie, profilaktyka, tł. J. Józefowicz-Pacuła, Warszawa 2006.