Białko w diecie to oprócz tłuszczów i węglowodanów podstawowy składnik pokarmowy. Składa się z rozmaitych aminokwasów, których część ludzki organizm potrafi sam syntetyzować, a inne należy mu dostarczyć z pożywieniem. Niedobór białka może pojawić się w przebiegu: choroby nowotworowej, marskości wątroby, chorób nerek, rozległych oparzeń i po intensywnym krwawieniu.
Za co odpowiada białko? Zapotrzebowanie organizmu na białko w diecie
Przeciętny człowiek do prawidłowego rozwoju potrzebuje spożywać około 1 g białka/kg masy ciała. Z kolei białko w diecie sportowca i innych osób o wysokiej aktywności fizycznej powinno wynosić 1,2–1,8 g białka/kg m.c. Większe zapotrzebowanie na białko wykazują także: dzieci do 1. r.ż. (1,52 g białka/kg m.c.), dzieci w wieku 2–15 lat (1,1 g białka/kg m.c.), kobiety ciężarne (1,1 g białka/kg m.c.) oraz karmiące piersią (1,3 g białka/kg m.c.).
Białko w diecie człowieka jest niezwykle ważne i odgrywa wiele istotnych ról w organizmie. Przede wszystkim wchodzi w skład każdej komórki ciała, determinując dodatkowo ich wzrost i regenerację. Bierze udział w procesach naprawczych uszkodzonych tkanek. Przykładowo uczestniczy w regeneracji złuszczonych nabłonków skóry czy tworzeniu się blizn. Jest budulcem wielu hormonów, enzymów, przeciwciał oraz krwi, limfy, mleka. Wspomaga utrzymywanie prawidłowego bilansu wodnego i równowagi kwasowo-zasadowej. Stanowi źródło energii i w przeliczeniu 1 g to 4 kcal. Dodatkowo odgrywa rolę transportową, gdyż wspomaga przejście substancji toksycznych przez błony komórkowe, a dzięki temu ich usuwanie z organizmu. Może być także nośnikiem dla niektórych składników mineralnych i witamin.
Gdzie znajdziemy dużą ilość białka? W jakich produktach? Odpowiedź na filmie:
Jakie są źródła białka w diecie?
Białka w nomenklaturze medycznej określane bywają alternatywnie proteinami. Białko w diecie człowieka dostarczają przede wszystkim: mięso, ryby, jaja, mleko i produkty mleczne, soja. Produkty te określa się jako pełnobiałkowe, ponieważ w ich składzie znajdują się wszystkie niezbędne aminokwasy. Białko w diecie wegańskiej, która polega na niespożywaniu mięsa i wszelkich innych produktów pochodzenia zwierzęcego, można dostarczać dzięki produktom roślinnym. Wówczas źródłem białka w diecie mogą być rośliny strączkowe, a zwłaszcza: groszek, fasola, ciecierzyca, soczewica, pestki, ziarna, kasze czy orzechy. Są to proteiny o mniejszej wartości biologicznej. Określa się je jako niepełnowartościowe, bo mają mniej aminokwasów niż te o dużej wartości biologicznej. W związku z tym, komponując posiłek, należy zwracać uwagę na zjawisko komplementarności białka. Polega to na korzystaniu z różnych jego źródeł, by dostarczyć rozmaitych aminokwasów, oraz ograniczaniu tych produktów, w których jest sporo aminokwasów ograniczających, czyli utrudniających wykorzystanie innych białek do syntezy ustroju.
Nadmiar białka – konsekwencje
Zbyt duża ilość białka w diecie spowodowana bywa przeważnie odwodnieniem organizmu i realizacją diety wysokobiałkowej. Doprowadzić może do rozwoju: zmian miażdżycowych, nadciśnienia tętniczego krwi, bezsenności, pogorszenia samopoczucia. Powoduje: niestrawność, zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, rozregulowanie metabolizmu, nudności, nieżyt żołądka. Predysponuje do: grzybicy jelit, zaburzenia funkcjonowania nerek i wątroby, zwiększonego wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego. Za dużo białka w diecie sprzyjać może problemom z koncentracją, podejmowaniem decyzji, skupieniem uwagi, planowaniem i zmianom skórnym, w tym nasileniu trądziku.
Niedobór białka – objawy
Niedostateczna ilość białka w organizmie spowodowana może być: zbyt małą podażą tego składnika na skutek niedożywienia lub nieodpowiedniego odżywiania, upośledzonym wchłanianiem protein z przewodu pokarmowego, niedostateczną biosyntezą lub nadmierną utratą białka czy przewodnieniem organizmu.
Za mało białka w diecie, podobnie jak jego nadmiar, negatywnie rzutuje na funkcjonowanie organizmu. Powodować może uczucie zmęczenia, rozdrażnienie, spadek odporności organizmu. Dochodzi do: zaburzenia wzrostu paznokci i włosów, szorstkości skóry, nadmiernego wypadania włosów, pogorszenia regeneracji tkanek, owrzodzenia błon śluzowych. Wśród innych konsekwencji niedoboru białka w diecie wymienia się: rozwój obrzęków, apatię, osłabienie siły mięśniowej, anemię, hipowolemię, spadek ciśnienia tętniczego. Niedożywienie białkowe zaburza wzrost i rozwój dzieci. Dodatkowo zwiększa wrażliwość na rozwój infekcji. Należy nadmienić, że za mała ilość białka w diecie ciężarnej kobiety może odbić się negatywnie na rozwoju płodu.
Białko w diecie odchudzającej
Białko w diecie redukcyjnej, której celem jest spadek masy ciała, odgrywa bardzo ważną rolę. Badacze donoszą, że nawet o 40% może przyspieszyć proces przemiany materii. Dodatkowo hamuje uczucie łaknienia i intensyfikuje spalanie tkanki tłuszczowej.
