Założycielką integracji sensorycznej jest Anna Jean Ayres. W Polsce za pomocą tej metody leczy się dzieci od 1993 roku.
Na czym polega integracja sensoryczna?
Człowiek odbiera informacje o otaczającym go świecie poprzez zmysły główne, takie jak: wzrok, słuch, węch, dotyk, smak, oraz zmysły poboczne związane z: bólem, równowagą, temperaturą, ułożeniem ciała względem siebie oraz poczuciem napięcia mięśniowego. Skomplikowany proces, podczas którego system nerwowy odbiera bodźce zewnętrzne z receptorów zmysłowych nazywany jest integracją sensoryczną, w skrócie SI (z ang. "Sensory Integration"). Odebrane sygnały z różnych zmysłów są następnie interpretowane jako powiązane ze sobą oraz stosowane do celowych i efektywnych działań człowieka. Proces integracji jest częściowo nieświadomy i trwa przez całe życie. Jest wykorzystywany do codziennych czynności, takich jak mowa, ruch, wzrok, napięcie mięśni, prawidłowa postawa ciała lub planowanie działań. Na przykład człowiek potrafi prowadzić samochód, jednocześnie rozmawiając z pasażerem i myśląc o tym co ma kupić w sklepie. Póki nie ma zakłóceń w układzie nerwowym osoba prawidłowo funkcjonuje. Jeśli dzieje się coś niepokojącego, można to najczęściej zaobserwować poprzez dziwne zachowania człowieka, np. nieadekwatne ruchy lub problemy z mową.
Dla kogo przeznaczona jest terapia integracji sensorycznej?
Terapia integracji sensorycznej jest przeznaczona dla dzieci, u których pojawiają się objawy zaburzeń w przetwarzaniu informacji zmysłowych. W związku z tym zachowanie dziecka jest nieprawidłowe w odpowiedzi na wyzwania otoczenia. Gdy występują zaburzenia w odbiorze i rozumieniu sygnałów pochodzących ze zmysłów, istnieje możliwość zaburzenia rozwoju poznawczego, motorycznego a nawet społecznego. Terapia funkcji sensorycznych jest wskazana dla dzieci zarówno w wieku niemowlęcym, przedszkolnym, jak i szkolnym.
Może być skuteczna do leczenie takich problemów jak:
- wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe,
- opóźniony rozwój motoryki dużej, np. dzieci mało sprawne ruchowo, mające kłopoty z bieganiem, postawą,
- zaburzona samoobsługa, np. kłopoty z ubieraniem się, zapinaniem guzików, wiązaniem sznurowadeł,
- trudności w nabywaniu umiejętności szkolnych, tj. pisanie, czytanie, liczenie,
- opóźniony rozwój mowy,
- zaburzenia równowagi: dziecko ciągle upada, chwieje się,
- nadruchliwość,
- spowolnienie ruchów dziecka,
- trudności z koncentracją uwagi,
- nadwrażliwość na bodźce dotykowe, np. czesanie, mycie się, noszenie butów,
- nieprawidłowe reakcje na ból,
- problemy emocjonalne.
Terapia integracji sensorycznej jest odpowiednia również dla dzieci z określonymi zaburzeniami lub chorobami:
- nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD),
- mózgowe porażenie dziecięce,
- alkoholowy zespół płodowy (FAS),
- autyzm,
- zespół Aspergera,
- choroby o podłożu genetycznym (np. zespół Downa, Reta),
- niepełnosprawnościami fizycznymi (np. dzieci niedowidzące i niedosłyszące),
- z zaburzeniami sprzężonymi.
Zobacz także: Chodzenie na palcach u dziecka jako normalne zjawisko i jako objaw choroby
Praca nad integracją sensoryczną jest również wykorzystywana jako część profilaktyki dla dzieci:
- urodzonych przedwcześnie lub po terminie,
- z ciąży o wysokim ryzyku,
- urodzonych w czasie porodów powikłanych,
- po pobytach na oddziale intensywnej terapii,
- z problemami w uczeniu się.
W jaki sposób przebiega terapia integracji sensorycznej?
Problemy z integracją sensoryczną samoczynnie nie zanikną. Zaburzenia układu nerwowego trzeba wspierać właściwie dopasowanymi technikami. Tak więc w przypadku obserwacji u dziecka dysfunkcji któregoś z obszarów rozwojowych należy udać się do specjalisty. Zdiagnozuje on, czy jest to związane z zaburzeniami integracji sensorycznej i stworzy dobry program działań dla dziecka. Terapia odbywa się w specjalnie przygotowanym do tego pomieszczeniu i ma formę ukierunkowanej zabawy terapeuty z dzieckiem. Zajęcia są skoncentrowane na poprawie integracji pomiędzy zmysłami w obrębie układu nerwowego. Nie należy mylić terapii z nauką konkretnych umiejętności, np. czytania. Terapeuta pracujący tą metodą ma dużą wiedzę z zakresu neurobiologii, tak więc trakcie pracy stymuluje zmysły dziecka oraz usprawnia obszary deficytowe. Podczas aktywności ruchowej jest dostarczana właściwa ilość bodźców sensorycznych, które w konsekwencji wywołują poprawę integracji zmysłów. Dzięki zastosowaniu technik rozwojowych terapeuta ogranicza lub całkowicie eliminuje nadwrażliwość sensoryczną na niepożądane bodźce. W przypadku obniżonej wrażliwości, pobudza się ją dostarczając silne sygnały zmysłowe. Często wykorzystuje się również tzw. techniki wyciszające, polegające na modulacji pracy układu nerwowego. Stosuje się masaże za pomocą przedmiotów o różnych fakturach. Niezależnie od metody, ważna jest obecność rodzica w trakcie terapii, ponieważ wiele czynności dziecko wykonuje z nim, np. masaż polegający na dociskaniu ciała dziecka do rodzica. Terapeuta w trakcie zajęć musi być czujny na reakcje dziecka oraz wszelkie zmiany w zachowaniu. Cały czas powinien uaktualniać program pracy. Nie istnieje gotowy schemat działań, ponieważ każda terapia jest dostosowana do indywidualnych potrzeb dziecka.
