Szyszynka zaliczana jest do gruczołów wydzielania wewnętrznego (do krwi) w nadwzgórzu. Mieści się tuż pod śródmózgowiem. Jest tajemniczym tworem, od stuleci pasjonującym badaczy mózgu. Wiele osób błędnie nazywa szyszynkę trzecim okiem lub okiem ciemieniowym. Przez lata szyszynkę badał Kartezjusz, który nazwał ją miejscem interakcji między duszą a ciałem. Współczesna medycyna ma jednak nieco inne spojrzenie na ten gruczoł.
Szyszynka – budowa
Szyszynka ma czerwonoszarą barwę oraz niewielkie rozmiary, ok. 5–8 mm długości oraz 3–5 mm szerokości i przybiera kształt spłaszczonego stożka. Naukowcy szacują jej wagę na zaledwie 170 mg! Szyszynka zbudowana jest z pinealocytów i komórek glejowych. Obecny jest w niej także tzw. piasek mózgu, czyli ziarna hydroksyapatytu wraz z węglanem wapnia, które z kolei są odpowiedzialne za jej zabarwienie. Szyszynka pozbawiona jest bariery krew-mózg, a sygnały do jej komórek docierają z receptorów znajdujących się w siatkówce oka za pomocą układu nerwowego.
Pinealocyty odgrywają jedną z kluczowych ról w działaniu szyszynki. Są zbudowane z pleomorficznych jąder komórkowych zawierających kilka jąderek. Zdaniem lekarzy, dzięki rozwiniętym strukturom odpowiadają za syntezę i wydzielanie białek. Ich działanie nie zostało jednak całkowicie wyjaśnione i współcześnie wciąż stanowi zagadkę dla naukowców. Kiedyś wyróżniali oni pinealocyty jasne i ciemne, lecz jak się okazało, były to te same komórki w różnych stanach aktywności.
Szyszynka – funkcje
Za sprawą pinealocytów szyszynka produkuje i uwalnia melatoninę. To związek chemiczny odpowiedzialny za pracę zegara biologicznego poprzez regulowanie rytmu dobowego, snu oraz czuwania. To właśnie dzięki melatoninie zapadamy w sen.
Melatonina nazywana jest potocznie hormonem snu. Została odkryta i wyizolowana w 1958 r. przez amerykańskiego badacza Aarona B. Lernera. Jest hormonem produkowanym również w przewodzie pokarmowym. Przydaje się w leczeniu zaburzeń snu. Zdaniem lekarzy melatonina zwiększa produkcję hormonu wzrostu, a jej niedobór może zaburzyć rozwój gonad (narządów płciowych).
To jednak nie koniec wpływów melatoniny na ludzki organizm. Od melatoniny zależna jest ilość melaniny, będącej naturalnym barwnikiem skóry. Zdaniem lekarzy melatonina jest ściśle związana z serotoniną, która nazywana jest hormonem szczęścia. Dlaczego? Pinealocyty wytwarzające melatoninę są najbardziej wydajne w nocy, gdy jest ciemno. W czasie jesieni i zimy poranki oraz wieczory są ciemne i następuje niedobór światła słonecznego. To, zdaniem zwolenników wpływu melatoniny na serotoninę oznacza, że praca szyszynki (pinealocytów) zostaje zaburzona. Stąd w przypadku depresji jesienno-zimowej zaleca się fototerapię. Zdaniem naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, melatonina wykazuje także silne działanie ochronne w przypadku ostrego zapalenia trzustki. Lekarze wskazują na silną zależność melatoniny i układu immunologicznego. Niektórzy twierdzą, że hormon ten zwiększa zdolność organizmu do zwalczania komórek nowotworowych.
W szyszynce produkowane są również nieznaczne ilości dimetylotryptaminy (DMT). Jest to bardzo silna substancja psychodeliczna będąca pochodną tryptaminy. Do jej psychoaktywnych właściwości zalicza się euforię i halucynacje.
Szyszynka – choroby
Najczęstszymi chorobami szyszynki są nowotwory oraz torbiele, jednak w porównaniu do chorób innych części mózgu są one bardzo rzadkie. Zdaniem neurologów guzy szyszynki stanowią ok. 1% wszystkich nowotworów mózgu. Ich objawami są najczęściej silne bóle głowy, zaburzenia widzenia, oczopląs, zez, nudności, wymioty oraz brak reakcji źrenic na światło. Rzadziej występują takie symptomy, jak: zaburzenia pamięci, śpiączka, niedowład kończyn lub wczesne dojrzewanie płciowe u dzieci.
Zobacz także: Czym jest torbiel szyszynki? Objawy choroby, leczenie, operacja
W przypadku wystąpienia powyższych symptomów należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem. Ten po przeprowadzeniu wywiadu powinien skierować osobę z podejrzeniem guza szyszynki na szereg kompleksowych badań. Najczęściej stosuje się tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny, które na wstępnym etapie pomagają zdiagnozować potencjalnego guza. Jeśli badania wykryją nieprawidłowości, badane są markery nowotworowe i przeprowadza się testy histopatologiczne.
W przypadku szyszynki konieczne jest jak najszybsze wycięcie guza. To bardzo skomplikowana operacja chirurgiczna ze względu na niewielkie rozmiary szyszynki i bliskie sąsiedztwo z naczyniami żylnymi mózgu i jego pniem. W przypadku nowotworów szyszynki lekarze zalecają zazwyczaj chemioterapię wraz z radioterapią.
