Homocystynuria to rzadka choroba metaboliczna uwarunkowana genetycznie. Wynika z niedoboru enzymu, jakim jest beta-syntaza cystationiny występująca w wątrobie. Skutkiem tego niedoboru jest wzrost poziomu homocysteiny we krwi i w moczu, ponieważ enzym uczestniczy w reakcji przekształcania homocysteiny do cysteiny. Ta pierwsza jest toksyczna dla organizmu – uszkadza tkankę nabłonkową. Ponadto dochodzi do nieprawidłowości w budowie tkanki łącznej, wchodzącej w skład ośrodkowego układu nerwowego, szkieletu czy narządu wzroku. W przebiegu homocystynurii obserwuje się również znaczną skłonność do powstawania zakrzepów w naczyniach. Tym samym powikłania zakrzepicy w postaci zawału serca, udaru mózgu czy zatoru płucnego są również powikłaniami homocystynurii.
Przyczyny homocystynurii
Homocystynuria jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną autosomalnie recesywnie. Geny, w których dochodzi do mutacji, to głównie: CBS, MTR, MTRR, MTHFR i MMADHC. W warunkach fizjologicznych enzym beta-syntaza przekształca homocysteinę do cystationiny. Cały proces to remetylacja metioniny. Biorą w nim udział witamina B6, B12 i kwas foliowy. Okazało się, że u osób z mutacją genu CBS występuje zdecydowanie większa skłonność do niedoborów witaminy B12 i kwasu foliowego.
Objawy homocystynurii
Dziecko tuż po urodzeniu nie wygląda na chore, jednak brak rozpoznania i odpowiedniego leczenia powoduje, że choroba ulega progresji i stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka. Dochodzi do upośledzenia rozwoju, obserwuje się, że noworodek nie przybiera na masie ani na długości ciała. Homocystynuria może dawać różne objawy i obejmować wiele narządów wewnętrznych. Stopień nasilenia objawów i powikłań choroby również jest indywidualny. Część pacjentów reaguje na leczenie pirydoksyną, u nich choroba przebiega łagodniej, natomiast część osób nie reaguje na leczenie i tym samym choroba ma przebieg zdecydowanie cięższy.
Do głównych objawów homocystynurii zaliczają się:
- podwichnięcie soczewki oka,
- zanik nerwu wzrokowego,
- odwarstwienie siatkówki,
- różnego stopnia opóźnienia psychoruchowe,
- łamliwość kości.
Pacjenci z homocystynurią mają specyficzną budowę ciała. Są smukli, szczupli, mają długie palce oraz wydłużone kończyny górne i dolne, koślawe stopy, skoliozę, lejkowatą klatkę piersiową. Z tego powodu choroba ta jest zawsze różnicowana z zespołem Marfana, którego obraz kliniczny jest dość podobny.
Chorzy narażeni są na wzrost ryzyka pojawienia się zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Mogą one wystąpić w każdym wieku i są częstą przyczyną zgonów nawet przed 30. rokiem życia.
Diagnostyka homocystynurii
Do rozpoznania homocystynurii konieczne są: badanie dziecka, stwierdzenie cech charakterystycznych dla homocystynurii i wykonanie analizy krwi i moczu pod kątem poziomu homocysteiny i metioniny. Wykonuje się również badanie potwierdzające mutację genową, a także określa się poziom aktywności enzymu syntazy cystationiny. Aktualnie rzadko rozpoznaje się tę jednostkę chorobową ze względu na rutynowo wykonywane badania przesiewowe wśród noworodków w pierwszych dobach życia.
Leczenie homocystynurii
Celem leczenia u chorych na homocystynurię jest wyrównanie nieprawidłowości biochemicznych ustroju. Wczesne rozpoznanie choroby na etapie noworodkowym pozwala na wdrożenie leczenia i uniknięcie wystąpienia upośledzenia umysłowego i innych zaburzeń rozwojowych. Im późniejsze rozpoznanie, tym większe ryzyko, że u chorego pojawią się powikłania. Leczeniem z wyboru jest pirydoksyna, czyli witamina B6. Dodatkowo suplementuje się witaminę B12 i kwas foliowy. Są jednak chorzy niereagujący na leczenie pirydoksyną. Stosuje się u nich dietę z ograniczeniem białka zwierzęcego oraz dietę ubogometioninową. W tym celu zaleca się specjalne mieszanki żywieniowe i suplementację cysteiny. Obniżenie poziomu homocysteiny próbuje się uzyskać poprzez wdrożenie bezwodnej betainy. Ponadto w leczeniu homocystynurii stosuje się leczenie specjalistyczne, ukierunkowane na powikłania wynikające z choroby metabolicznej. Obejmują one m.in. leczenie ortopedyczne, okulistyczne, a także zapobieganie powikłaniom zakrzepowym.
