Hepatocyty są wyspecjalizowanymi komórkami wątrobowymi, które spełniają w organizmie bardzo wiele funkcji: zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczą, metaboliczną, detoksykacyjną i magazynową. Zbudowana z nich wątroba ma olbrzymią rezerwę funkcjonalną, a jej potencjał odbudowy zniszczonej tkanki jest bardzo duży.
Budowa hepatocytu
Hepatocyty są wyspecjalizowanymi komórkami, powstającymi z entodermy – wewnętrznego listka zarodkowego, z którego m.in. pochodzi większość struktur układu pokarmowego. Stanowią 80–90% masy wątroby, której pozostałe elementy to unaczynienie, unerwienie, drogi żółciowe oraz podtrzymująca całą strukturę i nadająca kształt narządowi tkanka łączna.
Hepatocyt ma bardzo charakterystyczną budowę: jest komórką wieloboczną, w której wyróżnia się biegun naczyniowy i żółciowy. Pierwszy z nich przylega zwykle do naczyń krwionośnych, drugi – współtworzy błonę najmniejszych kanalików żółciowych. Z hepatocytów zbudowane są tzw. zraziki – podstawowe elementy anatomiczne wątroby. Są to zgrupowania komórek zaopatrywane przez tzw. triadę wątrobową: tętnicę międzyzrazikową, żyłę międzyzrazikową i przewód żółciowy międzyzrazikowy. Każdy zrazik ma więc własne unaczynienie tętnicze, żylne i drogi wyprowadzające żółć.
Składniki krwi i ich funkcje poznacie z filmu poniżej:
Wątroba i jej budowa
Wątroba, której podstawowym elementem są hepatocyty, zbudowana jest z czterech płatów – prawego, lewego, ogoniastego i czworobocznego. Zlokalizowana jest w prawym podżebrzu. Jej miąższ ma u człowieka masę od 1300 do 1700 gramów. Unaczynienie wątroby pochodzi z dwóch źródeł. Jednym z nich jest tętnica wątrobowa właściwa, która doprowadza do narządu dobrze utlenowaną krew bezpośrednio z serca i układu tętniczego (za pośrednictwem aorty, pnia trzewnego, tętnicy wątrobowej wspólnej). Drugim źródłem jest żyła wrotna, która transportuje krew przede wszystkim z narządów jamy brzusznej: żołądka i jelit, śledziony i trzustki. To charakterystyczne połączenie pozwala na szybkie dostarczenie do wątroby substancji odżywczych pobranych w procesie wchłaniania z pożywienia, a także na przetransportowanie ze śledziony wymagających dalszego przetworzenia związków uwolnionych w procesie rozpadu krwinek.
Krew ta jest słabej utlenowana ze względu na fakt, że zanim dotrze do wątroby, przepływa przez wymienione wcześniej narządy. Zarówno większość krwi, jak i tlenu dociera do wątroby za pośrednictwem krążenia żylnego. Metabolizm hepatocytów jest bardzo szybki, co powoduje, że przepływ krwi przez łożysko naczyniowe wątroby jest niezwykle intensywny. W warunkach normalnych w jej naczyniach znajduje się nawet 800 g krwi (czyli ok. 15% całej krwi krążącej).
Elementem anatomicznym powiązanym z wątrobą są drogi żółciowe. Dzieli się je na wewnątrz- i zewnątrzwątrobowe. Wewnątrzwątrobowe powstają z przewodów żółciowych międzyzrazikowych, które łącząc się, tworzą coraz grubsze struktury, a wątrobę opuszczają jako przewód wątrobowy wspólny. Boczną gałęzią jest przewód pęcherzykowy, prowadzący do pęcherzyka żółciowego. Pełni on rolę magazynu tworzonej przez wątrobę żółci. Drogi żółciowe kończą się przewodem żółciowym wspólnym, który w obrębie brodawki Vatera ma swoje ujście do dwunastnicy.
Hepatocyty – działanie i funkcje
Hepatocyty mają wielkie znaczenie dla organizmu, gdyż to właśnie w nich dochodzi do wielu niezbędnych dla życia procesów związanych są z metabolizmem białek, tłuszczów, węglowodanów. W ich efekcie wątroba może spełniać swoje podstawowe funkcje, takie jak:
- metabolizm i przyswajanie składników pokarmowych docierających do niej żyłą wrotną (np. przekształcanie spożytych tłuszczów w cholesterol i trójglicerydy),
- synteza białek krwi (zarówno albumin, jak i biorących udział w procesie krzepnięcia krwi fibrynogenu i protrombiny),
- tworzenie niezbędnych do życia enzymów, czynników krzepnięcia, niektórych prohormonów,
- detoksykacja organizmu ze szkodliwych produktów przemiany materii oraz toksyn wchłoniętych w przewodzie pokarmowym,
- przemiana aminokwasów w glukozę w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na substancje odżywcze lub niedoboru pokarmów,
- magazynowanie rezerwy węglowodanów w postaci glikogenu,
- składowanie rezerw żelaza, witamin,
- udział w rozkładzie „starych” erytrocytów, które zastępowane są nowymi komórkami.
Działanie wątroby jest niezmiernie intensywne. Ma ona olbrzymią rezerwę funkcjonalną – do zapewnienia prawidłowego metabolizmu wystarczy jedynie niewielki odsetek początkowej ilości hepatocytów. Zachowaniu zdrowia służy też olbrzymia zdolność wątroby do regeneracji. Jednak ciągła i intensywna ekspozycja na substancje toksyczne (np. alkohol) prowadzi do jej zmian zwyrodnieniowych, marskości i niewydolności, która jest przyczyną śmierci człowieka. Ze względu na złożoność przemian w hepatocytach nie ma możliwości zastąpienia jej funkcji przez urządzenia zewnętrzne, tak jak dzieje się to w przypadku niewydolności nerek, gdzie ich czynność zastępuje dializator. Jedynym ratunkiem dla osoby z niewydolnością wątroby jest obecnie przeszczep tego narządu.
