Autyzm, a raczej spektrum autystyczne, obejmuje różne typy zaburzeń rozwoju u osób ze znacznymi zaburzeniami komunikacji i interakcji społecznych, a także powtarzalnym zachowaniem i ograniczonymi zainteresowaniami.
Autyzm: na czym polega i jakie są jego rodzaje?
Co to jest autyzm i kto na niego choruje? Autyzm może występować u dzieci i u dorosłych, jest to choroba nieuleczalna, na którą zapada się w dzieciństwie, przeważnie w okresie noworodkowym i niemowlęcym. Zaburzenia ze spektrum autyzmu to:
- autyzm wczesnodziecięcy – zespół złożonych zaburzeń rozwoju i działania ośrodkowego układu nerwowego, z tym zaburzeniem utożsamia się autyzm i używa tych pojęć zamiennie;
- autyzm atypowy – odmiana autyzmu rozpoczynająca się nietypowo, bo powyżej 3. roku życia dziecka;
- zespół Aspergera – brak umiejętności społecznych, elastyczności myślenia, problemy w akceptowaniu zmian i nowości bez oznak upośledzenia umysłowego;
- upośledzenie zdolności niewerbalnego uczenia się – objawia się wcześnie nabytymi i zdolnościami oratorskimi (bogate słownictwo, płynność wypowiedzi itd.) przy jednoczesnym braku umiejętności posługiwania się językiem niewerbalnym, inne objawy to: słaba pamięć wzrokowa, słabo rozwinięte wyobraźnia i umiejętności przestrzenne, problemy z równowagą i pisaniem, trudności w rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu decyzji oraz nadwrażliwość zmysłów;
- całościowe zaburzenie rozwoju – zaburzenia komunikacji i w kontaktach społecznych;
- autyzm wysokofunkcjonujący – gdy iloraz inteligencji osoby dotkniętej autyzmem przekracza 90, osoba taka może samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie.
Zaburzenie rozwoju psychicznego ze spektrum autyzmu to także zaburzenie semantyczno-pragmatyczne. Objawia się ono trudnościami w rozumieniu i używaniu mowy i opóźnieniem rozwoju mowy.
Obawy autyzmu u osób w różnym wieku
Jak rozpoznać autyzm? Najpopularniejszym i najważniejszym symptomem autyzmu jest zaburzenie umiejętności społecznych. Pierwsze objawy autyzmu u niemowlaka w tym kontekście to:
- brak reakcji na twarze rodziców i opiekunów;
- bardzo rzadkie nawiązywanie kontaktu wzrokowego;
- pusty wzrok – dziecko nie podążą wzrokiem za osobami ani przedmiotami, błądzi wzrokiem;
- brak oczekiwania zaspokojenia potrzeb dziecka przez rodziców lub opiekunów;
- nieumiejętność wskazywania palcem osób i obiektów;
- nerwowość i płacz w obecności osób dobrze znanych.
Wczesne objawy autyzmu to również brak reakcji na dźwięki i brak gaworzenia. Dziecko z autyzmem nie lubi kontaktu fizycznego, nie umie też rozpoznawać emocji i mowy ciała innych osób, przeważnie nie zwraca uwagi na to, co się mówi do niego lub w jego towarzystwie.
Objawy autyzmu u dzieci w wieku szkolnym mają podobny charakter. Dziecko autystyczne:
- niechętnie uczestniczy w grupowych aktywnościach;
- nie nawiązuje przyjaźni;
- nie umie podtrzymywać rozmowy – około połowa dzieci z autyzmem w ogóle nie mówi i ma to związek z niskim ilorazem inteligencji;
- ma ubogą mimikę i gestykulację;
- nie potrafi rozpoznawać mowy ciała ani mimiki twarzy innych osób;
- nie rozpoznaje ironii, sarkazmu, nie rozumie metafor.
Autyzm dziecięcy objawia się również zaburzonym działaniem zmysłów, w szczególności odczuwania bodźców (zwykle słuchowych i bólowych). Agresja u dzieci z autyzmem jest przeważnie wyrazem frustracji w związku ze zmianami zaplanowanych działań czy podejmowaniem czynności wbrew choremu. Dziecko chore na autyzm nie panuje nad agresją ani nad emocjami.
Objawem autyzmu jest też niski iloraz inteligencji. Tylko u około 10% chorych iloraz inteligencji przekracza 80, u połowy jest niższy niż 30.
Autyzm u dorosłych najczęściej mylony jest z chorobą psychiczną, często ze schizofrenią. Symptomy autyzmu u dorosłych są takie same jak u dzieci, mogą występować z różnym nasileniem.
Przyczyny autyzmu: czynniki ryzyka i diagnostyka
Dotychczas nie potwierdzono przyczyn autyzmu. Przypuszcza się, że za wystąpienie choroby odpowiedzialne są mutacje genetyczne, czynniki rozwojowe, infekcyjne, a także te związane z ciążą i porodem.
Biologiczne anomalia traktowane jako przyczyny autyzmu to m.in.
- podwyższony poziom serotoniny;
- zaburzenia aktywności różnych części mózgu.
Ryzyko wystąpienia autyzmu rośnie w przypadku niedotlenienia płodu w ciąży i gdy występuje konflikt serologiczny. Większe szanse na zachorowanie mają też dzieci ojców po 40. roku życia. Niezależnie od odmiany autyzmu, chorobę można rozpoznać, bacznie obserwując zachowanie dziecka.
Leczenie autyzmu: terapia, leki, dieta
Leczenie autyzmu opiera się na terapii behawioralnej i rehabilitacji. W niektórych przypadkach terapia dopuszcza stosowanie leków łagodzących objawy, takie jak lęki, agresję, bezsenność, wahania nastroju i zaburzenia ruchowe. Leczenie autyzmu odbywa się przeważnie w specjalnych ośrodkach, w których terapeuci prowadzą zabawy dla dzieci z autyzmem, uczą chorych komunikacji i umiejętności społecznych.
Zobacz także: Co to jest autyzm?
