Grzybice powierzchowne, czyli grzybice skóry, włosów i paznokci, to problem dotykający sporej części społeczeństwa. Jednym z częściej występujących przypadków jest tzw. stopa atlety, czyli grzybica skóry stóp. Nieleczona, może doprowadzić do grzybicy paznokci. Schorzenie wywoływane jest głównie przez grzyby należące do rodzaju Trichophyton.
Czym jest stopa atlety?
Stopa atlety, znana też jako stopa sportowca, to zwyczajowe określenie grzybicy na stopach. Nazwa schorzenia pochodzi od grupy osób, w której jest ono najczęściej rozpoznawane, czyli sportowców. Za grzybicze zakażenie skóry stóp odpowiadają głównie dermatofity. Do wzrostu wymagają keratyny, czyli nierozpuszczalnego w wodzie białka budującego zrogowaciały naskórek, będący najbardziej zewnętrzną, wierzchnią warstwą naskórka. Dermatofity to jedne z pierwszych opisanych grzybów chorobotwórczych. Wśród nich grzybicę na stopie najczęściej powodują Trichophyton rubrum i Trichophyton mentagrophytes, wywołujące odpowiednio około 60% i 25% zakażeń. Znacznie rzadziej czynnikami sprawczymi bywają Epidermophyton floccosum czy Trichophyton tonsurans, który przeważnie odpowiada za grzybicę stop u dzieci i atakuje równocześnie owłosioną skórę głowy.
Stopa atlety – przyczyny
Grzybica stop rozwija się w dużym stopniu jako konsekwencja nieodpowiedniej higieny. Do jej powstania predysponuje noszenie nieprzewiewnych, zbyt ciasnych lub za małych butów, a dodatkowo skarpet wykonanych ze sztucznych tworzyw. Czynniki te sprawiają, że stopa narażona jest na przegrzanie i nadmierne zawilgocenie, które stanowią idealne warunki do rozwoju grzybów. Ryzyko zakażenia podnosi częste uczęszczanie do miejsc, gdzie panują wilgoć i ciepło, np. na siłownie i baseny, do łaźni czy sauny. Do grzybicy skóry na stopach przyczynić się mogą urazy i zadrapania. Przerwanie ciągłości naskórka umożliwia wniknięcie drobnoustrojów w głąb skóry – stanowi wrota zakażenia. Dodatkowo istnieje ryzyko zakażenia na skutek bezpośredniego kontaktu z osobą chorą.
Stopa atlety – grupa podwyższonego ryzyka
Grzybica stóp jest jedną z najczęstszych form zakażenia grzybiczego skóry. Do grupy podwyższonego ryzyka pojawienia się grzybów na stopach zalicza się: sportowców, diabetyków, osoby o nadmiernej masie ciała, zmagające się z chorobą nowotworową, w podeszłym wieku, z HIV i AIDS, stosujące antybiotyki, kortykosteroidy i leki immunosupresyjne oraz ciężarne kobiety. Ważnym determinantem jest stan immunologiczny, gdyż obniżenie odporności sprzyja rozwojowi infekcji skóry.
Grzyb na stopach – rodzaje i objawy
Wyróżnia się takie rodzaje grzybicy na stopach: potnicową (z łac. Tinea pedum dyshidrotica), międzypalcową (z łac. Tinea pedum interdigitale), złuszczającą (z łac. Tinea pedum desquamativa). Pierwsza z nich, określana też jako dyshydrotyczna, charakteryzuje się obecnością pęcherzyków wypełnionych surowiczą treścią, które zlokalizowane są przeważnie na podeszwach stóp. Wraz z rozwojem choroby dochodzi do ich zlewania się i pękania, a w ostateczności do złuszczenia.
Najczęściej występującą postacią choroby jest grzybica stóp między palcami. Lokalizuje się w przestrzeniach między czwartym a piątym palcem, a niekiedy i obejmuje palce. Objawia się: zaczerwienieniem, uporczywym swędzeniem, pieczeniem, złuszczaniem i pękaniem skóry. Chorzy wskazują na nadmierną potliwość stóp, której towarzyszy nieprzyjemny zapach.
Złuszczająca grzybica stóp to odmiana o najbardziej przewlekłym przebiegu. Zwana jest grzybicą mokasynową. Typowe są dla niej nadmiernie rogowaciejące, rumieniowe zmiany o suchej powierzchni. Stwierdza się je na podeszwie stopy, choć mogą przechodzić na boczne powierzchnie, a w sporadycznych przypadkach nawet na część grzbietową.
Więcej o grzybicy stóp i paznokci dowiecie się z filmu:
Stopa atlety – profilaktyka
Żeby zmniejszyć ryzyko rozwoju stopy atlety, należy pamiętać o codziennym myciu stóp, a po kąpieli o dokładnym osuszeniu ich, w tym zwłaszcza przestrzeni międzypalcowych. Ważne jest także korzystanie z własnego ręcznika. Na basen, saunę czy pod prysznic, z którego korzystać może duża grupa ludzi, należy zabierać ze sobą klapki. Zaleca się noszenie bawełnianych skarpet, oczywiście należy je codziennie zmieniać. Żeby ochronić stopy przed grzybicą, powinno się zakładać obuwie odpowiednio dopasowane do stopy, wygodne, nieuciskające i najlepiej wykonane z naturalnych materiałów, a przy tym stosowne do pory roku.
Leczenie grzybicy stóp
Leczenie grzybicy stóp jest zazwyczaj długotrwałe. W zdecydowanej większości przypadków ma formę miejscową. Terapia opiera się na aplikowaniu wedle zaleceń lekarza lub wskazań producenta preparatów, które mogą mieć formę maści, kremu, aerozolu czy sprayu. Duża część jest ogólnodostępna w aptece. W przypadku braku oczekiwanych rezultatów konieczne bywa leczenie doustne. Pomocne okazują się też domowe sposoby na grzybicę stóp: moczenie nóg w wodzie z octem jabłkowym lub wodą utlenioną, smarowanie papką z wody i sody oczyszczonej lub czosnku i miodu, przecieranie naparem z imbiru.
Bibliografia:
1. Jabłońska S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa, PZWL, 2010.
2. Klamczyńska M., Kopaczewska E., Skocka-Pietruszewska A., Atlas podologiczny: patologie skóry i paznokci, Warszawa, PZWL, 2018.
3. Matuszkiewicz K., Podsiadło B., Zwolska Z., Augustynowicz-Kopeć E., Zakażenia grzybicze skóry w materiałach od chorych diagnozowanych w Zakładzie Mikrobiologii w latach 2000-2010, „Postępy Nauk Medycznych”, 2011, XXIV (10), s. 887–894.
4. Szepietowski J., Grzybice skóry i paznokci. Vademecum lekarza praktyka, Kraków, Medycyna Praktyczna, 2001.
5. Szepietowski J., Franczuk A., Grzybica stóp, „Medycyna Rodzinna”, 2001, 3–4, s. 173–176.
