Promieniowanie nadfioletowe jest wykorzystywane w terapii niektórych chorób dermatologicznych (między innymi bielactwa i łuszczycy), krzywicy, osteoporozy, odleżyn oraz do łagodzenia dolegliwości w bólach mięśni. W leczeniu stosuje się naturalne promieniowanie, czyli kąpiele słoneczne lub sztuczne, które jest generowane przez specjalne lampy. Promieniowanie nadfioletowe wywołuje efekty fotochemiczne. Jednym z nich jest rumień fotochemiczny. Należy pamiętać, że dla organizmu człowieka szkodliwy może być zarówno niedostatek, jak i nadmiar promieniowania nadfioletowego.
Co to jest rumień fotochemiczny?
Rumień fotochemiczny jest zaczerwienieniem skóry, które powstaje w wyniku ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Jego działanie powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, co objawia się jako miejscowy odczyn. Pierwsze symptomy pojawiają się po około 6 godzinach od ekspozycji i osiągają swoje maksimum w ciągu 24 godzin. Po tym czasie następuje faza ustępowania rumienia, która może trwać nawet kilka dni. W efekcie dochodzi do tworzenia się pigmentu w skórze.
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest jednym z typów promieniowania słonecznego. Ma postać niewidzialnej dla człowieka fali o długości, która mieści się w zakresie od 100 do 400 nm. Jego poszczególne zakresy mają różne właściwości i wpływ na ludzki organizm. Co ważne, żaden z nich nie wywołuje wrażenia cieplnego. Wyróżnia się 3 rodzaje promieniowania UV:
- UVA – długość fali wynosi 315–400 nm; dociera ono do najgłębszych warstw skóry, jednak wykazuje najsłabsze działanie fotochemiczne i rzadko wywołuje rumień fotochemiczny, natomiast powoduje pigmentację skóry na skutek utleniania melaniny;
- UVB – długość fali wynosi 280–315 nm; promienie wnikają jedynie w naskórek i wyzwalają produkcję witaminy D3, natomiast ich nadmiar prowadzi do powstania rumienia fotochemicznego i oparzeń skóry; ten rodzaj promieniowania powoduje syntezę związków rakotwórczych w skórze;
- UVC – długość fali wynosi 100–280 nm; jest ono uważane za najbardziej szkodliwe, jednak jego większość jest pochłaniana przez ziemską atmosferę.
20% promieni nadfioletowych jest pochłaniane przez naskórek, 50% przez warstwy skóry, co wywołuje odczyny fotochemiczne, głównie rumień fotochemiczny. Pozostała część promieniowania ulega odbiciu.
Jak powstaje rumień fotochemiczny?
Mechanizm powstawania rumienia fotochemicznego składa się z dwóch etapów. Początkowo komórki naskórka pochłaniają energię promieniowania UV. W efekcie dochodzi do denaturacji ich białek. Następnie uszkodzone komórki zaczynają wydzielać substancje, które działają na naczynia krwionośne. Głównym z nich jest histamina. Przenika ona do warstwy skóry właściwej, gdzie powoduje rozszerzenie naczyń włosowatych i zwiększenie ich przepuszczalności. Po kilku godzinach pojawia się rumień fotochemiczny, czyli charakterystyczne zaczerwienienie skóry w miejscach, które były wystawione na promieniowanie.
Jak łagodzić poparzenia słoneczne? Dowiesz się tego z naszego filmu:
Co wpływa na intensywność rumienia fotochemicznego?
Rumień fotochemiczny może mieć różny poziom intensywności oraz czas trwania. Obie cechy zależą od:
- czasu trwania promieniowania,
- długości fali promieniowania UV,
- źródła promieniowania,
- intensywności promieniowania,
- kąta padania fali na skórę,
- okolicy ciała, która była wystawiona na promieniowanie,
- odległości skóry od źródła promieniowania,
- wrażliwości skóry,
- grubości naskórka,
- karnacji,
- wieku (małe dzieci są bardziej narażone niż osoby dorosłe),
- pory roku,
- przyjmowanych leków.
Rumień fotochemiczny a oparzenia słoneczne
Na pierwszy rzut oka rumień fotochemiczny może przypominać oparzenie słoneczne. Podobnie jak ono objawia się zaczerwienieniem, a przy dużej dawce promieniowania może pojawić się podrażnienie skóry, ból, martwica, owrzodzenia i pęcherze surowicze. Różnica polega na tym, że rumień fotochemiczny pojawia się dopiero po kilku godzinach od ekspozycji na promienie UV, natomiast oparzenie można zaobserwować już w trakcie długotrwałej ekspozycji na światło słoneczne.
Rumień fotochemiczny a opalenizna
W procesie powstawania rumienia fotochemicznego pod wpływem promieniowania UVA i UVB dochodzi do przekształcania się związków chemicznych zawartych w skórze, a w efekcie do utleniania melaniny i powstania brunatnego pigmentu. Kiedy rumień fotochemiczny ustępuje, w jego miejscu pozostaje ciemniejsze zabarwienie naskórka. Intensywność opalenizny zależy od nagromadzenia barwnika (melaniny) w skórze, długości fali promieniowania oraz wrażliwości osobniczej na jego działanie.
Bibliografia:
- T. Mika, Fizykoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996.
