Przedgłowie u noworodka charakteryzuje się obrzękiem tkanek miękkich w obrębie czaszki. Towarzyszyć mu może zasinienie powłok skóry. Przedgłowie należy różnicować z krwiakiem podokostnowym, który niesie większe ryzyko powikłań.
Czym spowodowane jest przedgłowie u noworodka?
Główka jest częścią ciała noworodka, która najczęściej wstawia się w kanał rodny i przychodzi na świat pierwsza. Z tego względu istnieje większe jej narażenie na urazy, w szczególności gdy dochodzi do komplikacji podczas porodu. Najczęstszym i najbardziej błahym przypadkiem mogącym wystąpić u nowonarodzonego dziecka jest przedgłowie poporodowe.
Przedgłowie (łac. caput succedaneum) jest ciastowatym, miękkim obrzękiem tkanek miękkich w obrębie kilku kości czaszki. Najczęściej obserwuje się je na szczycie główki. Powstaje w wyniku znacznego, przedłużającego się ucisku ścian kanału rodnego – macicy, szyjki macicy oraz pochwy – w trakcie porodu naturalnego, co związane jest z wystąpieniem dużych sił działających na główkę. Przedgłowie może powstać zarówno u wcześniaka, jak i dziecka donoszonego. Widoczny obrzęk spowodowany jest przez zastój żylny oraz limfatyczny. Większe ryzyko jego powstania istnieje w przypadku przedłużającego się, trudnego porodu, nadmiernego uciskania części przodującej na kości miednicy, dużego płodu, przedwczesnego odejścia wód płodowych, konieczności użycia próżniociągu. Przedgłowie u noworodka nie powstaje w wyniku błędu lekarskiego, jest naturalną konsekwencją porodu.
Jak wygląda przedgłowie u noworodka?
Przedgłowie można zauważyć u noworodka od razu po porodzie. Jego wielkość jest różna, zwykle ma rozmiar mandarynki. Trudno jest wychwycić granicę obrzęku, a sięga on zwykle 1–2 cm w głąb główki dziecka. Rozprzestrzenia się w poprzek linii środkowej ciała oraz szwów. W trakcie badania przedgłowia wyczuć można jego miękką strukturę, odkształcającą się pod wpływem ucisku. Łatwo zauważyć drobne, krwiste plamki – wybroczyny, a także zasinienie, co jest objawem normalnym.
Leczenie przedgłowia
Przez wielu lekarzy przedgłowie u noworodka nie jest uważane za uraz, gdyż jego występowanie nie wiąże się zwykle z poważnymi konsekwencjami. Nie wymaga leczenia, ulega wchłonięciu w ciągu 48 godzin, nawet jeśli obrzęk jest duży oraz gdy występują objawy dodatkowe w postaci zasinienia powłok skóry. Najdłużej powikłanie znika w ciągu 7 dni. Po tym czasie wygląd główki dziecka powraca do normalnego stanu, a po przedgłowiu nie zostają żadne większe konsekwencje ani ślady.
Możliwym powikłaniem przedgłowia jest zwiększone ryzyko żółtaczki – zażółcenia skóry w wyniku podniesienia się poziomu bilirubiny we krwi. Zwykle znika ona samoistnie, jednak przedłużający się stan może wymagać interwencji lekarskiej, gdyż wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla zdrowia dziecka. Jeszcze rzadsze jest wystąpienie łysienia plackowatego – czasowej lub stałej utraty owłosienia na części obszaru głowy. Nie należy się obawiać, gdyż przedgłowie nie grozi poważnymi powikłaniami ze strony układu nerwowego.
Różnicowanie przedgłowia z krwiakiem podokostnowym
W pierwszej kolejności w przypadku podejrzenia przedgłowia spowodowanego urazem porodowym należy wykluczyć stany, które mogą przebiegać podobnie, a wiążą się z większym ryzykiem powikłań. Należy do nich krwiak podokostnowy, który jest zbiornikiem krwi w obrębie kości czaszki i powstaje w wyniku uszkodzenia naczyń. Może pojawić się podczas porodu naturalnego, a ryzyko zwiększa użycie narzędzi położniczych, takich jak próżniociąg.
W przeciwieństwie do przedgłowia w krwiaku podokostnowym podczas badania główki wyczuć można charakterystyczny objaw chełbotania, który ograniczony jest do pojedynczej kości czaszki i nie przekracza jej granicy. Może być miękki lub twardy. Badania obrazowe wskazane są jedynie, gdy występują objawy neurologiczne.
W większości przypadków leczenie krwiaka podokostnowego nie jest potrzebne – zmiana cofa się w ciągu 4–8 tygodni. U dziecka w okresie okołoporodowym istnieje natomiast większe ryzyko żółtaczki oraz anemizacji. Powikłania, które mogą wystąpić w tym schorzeniu, to: wodniak, ropniak, kostniak lub chrzęstniak. W około 5% dochodzi do złamań kości czaszki.
Zobacz wideo: Czym zajmuje się położna?
Bibliografia:
1. Gadzinowski J. Podstawy neonatologii. Podręcznik dla studentów. Oddział Wielkopolski Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej Poznań 2014.
2. Nicholson L. Caput Succedaneum and cephalohematoma: the Cs that leave bumps on the head. [w:] Neonatal Network. Vol. 26 no. 5, 2007.
