Nagle pojawiający się ból opłucnowy powinien skłonić do jak najszybszego udania się do lekarza celem wykonania odpowiednich badań pozwalających na ustalenie przyczyny. Sposób łagodzenia dolegliwości zależy od rozpoznania i może wymagać postępowania w warunkach szpitalnych.
Jakie są przyczyny bólu opłucnowego?
Ból w klatce piersiowej to jeden z najbardziej niepokojących pacjenta objawów, skłaniających do wizyty w gabinecie lekarskim. Spowodowany może być wieloma czynnikami, a jego charakter, czyli to, w jaki sposób jest odczuwany, co go łagodzi, a co nasila, może dużo powiedzieć o przyczynie. Ból nie powinien być bagatelizowany – wymaga niezwłocznego stawienia się w gabinecie lekarskim celem diagnostyki.
Szczególnie podatne na dolegliwości bólowe są tkanki budujące ściany klatki piersiowej: mięśnie, okostna żeber, powięzi oraz opłucna. Opłucna to błona surowicza, której jedna z części ochrania bezpośrednio płuca, a druga wyścieła ściany klatki. Między dwiema blaszkami tej tkanki znajduje się jama zawierająca niewielką ilość płynu.
Stany patologiczne w obrębie opłucnej, które przebiegają z wytworzeniem nadmiernej ilości płynu ropnego, krwawieniem lub dostaniem się powietrza do jamy opłucnowej, są przyczyną powstania bólu opłucnowego. Może on pojawić się w sposób nagły lub rozwijać się stopniowo. W zawale płuca w przebiegu zatorowości oraz w odmie opłucnowej początek dolegliwości następuje bezpośrednio po incydencie chorobowym (urazie, zablokowaniu naczynia przez zator). Rozwijający się naciek zapalny błony opłucnowej w wyniku chorób infekcyjnych lub nowotworów powoduje narastający w czasie ból, początkowo o mniejszym nasileniu.
Czym charakteryzuje się ból opłucnowy?
Typowe cechy dolegliwości mogą naprowadzić na prawidłowe rozpoznanie. Ból o charakterze opłucnowym opisywany jest przez pacjenta jako ostry, przeszywający, kłujący. Typowo lokalizuje się tylko po jednej stronie klatki piersiowej, zazwyczaj po boku, w punkcie, który łatwo wskazać palcem. Ma tendencję do nasilania się podczas oddychania, kaszlu oraz nagłej zmiany pozycji ciała. Pacjent może odczuwać dodatkowo promieniowanie do okolicy międzyłopatkowej. Niekiedy obserwuje się zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej po stronie, w której zlokalizowane są dolegliwości – mniejsze unoszenie się jej względem strony zdrowej. Okoliczności łagodzące ból opłucnej to przede wszystkim położenie się na boku zajętym przez proces chorobowy.
Bólowi o charakterze opłucnowym towarzyszą zwykle objawy choroby podstawowej. Przy incydentach ostrych zaobserwować można narastającą, silną duszność wraz z przyspieszeniem oddechów powyżej 20 na minutę (tachypnoe), niekiedy krwiopluciem oraz zaburzeniami rytmu serca. W przypadku stanów zapalnych płuc lub opłucnej do dolegliwości dołączają gorączka oraz kaszel z odkrztuszaniem gęstej wydzieliny.
Jak przebiega leczenie bólu opłucnowego?
Diagnostyka i leczenie bólu opłucnowego zależy od wywiadu oraz dodatkowych objawów. Zwykle wykonuje się zdjęcie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej, które może uwidocznić zmiany o charakterze odmy, nacieki zapalne. W przypadku podejrzenia zatorowości płucnej większe znaczenie ma badanie D-dimerów w surowicy krwi oraz angiografii tomokomputerowej (angio-TK).
Leczenie bólu opłucnowego w odmie niewielkiego stopnia polega na obserwacji, odpoczynku oraz tlenoterapii. W przypadkach zagrożenia życia oraz w dużych uszkodzeniach konieczne jest wykonanie drenażu jamy opłucnej, czyli jej nakłucie przez ściany klatki piersiowej i odbarczenie zalegającego w jej wnętrzu powietrza. Nawracająca odma po tej samej stronie, odma obustronna to jedne z wielu wskazań do wykonania pleurodezy lub pleurektomii, które mają na celu wywołanie zarośnięcia jamy opłucnowej oraz zapobiegają nawrotom choroby.
Ból o charakterze opłucnowym, będący wynikiem potwierdzonej obrazowo zatorowości płucnej, wymaga leczenia przeciwkrzepliwego oraz trombolitycznego. Ma ono na celu upłynnienie powstałych w naczyniach płucnych skrzepów, tlenoterapię i stabilizację stanu ogólnego.
Naciek zapalny opłucnej, który może rozwinąć się w wyniku chorób infekcyjnych płuc oraz opłucnej, wymaga odpowiedniego dla nich postępowania leczniczego pod postacią antybiotykoterapii, terapii przeciwgorączkowej. W łagodzeniu objawów mogą pomóc leki przeciwkaszlowe. Ból opłucnej, spowodowany nowotworami, łagodzony jest dzięki terapii onkologicznej, dobieranej indywidualnie.
Zobacz wideo: Budowa i funkcje układu oddechowego
Bibliografia:
1. Szczeklik A. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. Kraków 2018.
