Cząber pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego i Morza Czarnego. Dzisiaj uprawiany jest w wielu rejonach na świecie, między innymi w Europie środkowej, południowej i zachodniej Azji, Ameryce Północnej i południowej Azji. Osiąga 30 – 40 centymetrów wysokości. Cząber jako przyprawa stosowany jest od ponad 2000 lat. Niegdyś pełnił funkcję pieprzu, nadając potrawom pikantny smak (był jego tańszym odpowiednikiem). Cząber leczniczo stosowany jest od wieków. Już w starożytnym Rzymie wykorzystywano go jako lekarstwo na choroby płuc, żołądka i pęcherza. W epoce średniowiecza i odrodzenia zyskał popularność, jako lekarstwo na bóle głowy i choroby układu pokarmowego. Używano go do zwalczania pasożytów jelit, a także do poprawy pamięci. Podpowiadamy, jakie właściwości lecznicze i zastosowanie ma dzisiaj.
Cząber – właściwości
Istnieją różne odmiany cząbru, a do najpopularniejszych należy cząber ogrodowy i górski (nazywany także zimowym lub włoskim). Oba rodzaje rośliny mają podobne działanie i zastosowanie, jednak cząber górski zawiera więcej olejku eterycznego, ma bardziej intensywny, korzenny i pikantny aromat. Niestety jest spotykany dużo rzadziej niż cząber ogrodowy.
Cząber wykorzystywany jest jako przyprawa w postaci suszonego ziela (z którego wykonuje się też lecznicze napary) lub jako świeże liście. Najwięcej substancji czynnych znajduje się w olejku eterycznym z części nadziemnych cząbru. Głównymi składnikami olejku są:
- tymol,
- karwakrol,
- monoterpeny monocykliczne, takie jak p-cymen i γ-terpinen,
- fenole, np. kwas rozmarynowy i kwas kawowy.
Dzięki zawartości powyższych składników cząber wykazuje między innymi działanie przeciwbakteryjne. Wyciąg z cząbru może pomagać zwalczać nawet 23 szczepy baterii, takich jak:
-
Bacillus cereus – wywołująca zatrucie pokarmowe (wymioty i biegunkę), a czasem zapalenie płuc, opon mózgowych czy gałki ocznej,
-
Klebsiella pneumoniae – odpowiedzialna za zapalenie płuc,
-
Pseudomonas aeruginosa – wywołująca infekcje skóry i tkanek miękkich, zakażenia układu oddechowego, pokarmowego, dróg moczowych, ucha środkowego, zatok,
-
P. fluorescens – powodująca zakażenia dróg moczowych i oddechowych czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- dwoinka zapalenia płuc,
-
salmonella,
-
Enterococcus faecalis – wywołująca zakażenia układu moczowego, prostaty i najądrzy.
Wyciąg z cząbru działa również przeciwgrzybiczo. Pomaga zwalczyć do 15 gatunków grzybów chorobotwórczych, takich jak:
-
Candida albicans – infekcja wywołana tym grzybem może powodować zaparcia, wzdęcia, nudności, biegunkę, problemy trawienne, zapalenie zatok, katar sienny, trudności z oddychaniem, czasem również zaburzenia pamięci i problemy z koncentracją,
-
Aspergillus flavus – przyczynia się do zakażeń płuc i oskrzeli, może powodować zapalenie przewodu słuchowego,
-
Trichophyton rubrum – wywołuje grzybicę paznokci,
-
T. mentagrophyles – przyczynia się do powstawania grzybicy stóp i dłoni.
Poza wymienionymi wyżej właściwościami przeciwgrzybicznymi i przeciwbakteryjnymi cząber działa również przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Pomaga w zwalczaniu następujących dolegliwości:
- wzdęcia, niestrawność, zapalenia przewodu pokarmowego,
- kaszel, zatkany nos,
- ukąszenia owadów (przynosi ulgę w łagodzeniu objawów ukąszeń),
- stany zapalne skóry (łagodzi objawy),
- przetłuszczająca się skóra (stosowany zewnętrznie działa ściągająco).
Cząber – zastosowanie
Cząber może być wykorzystywany na wiele sposobów – dodawany do dań, spożywany w postaci leczniczych naparów lub zewnętrznych okładów. Wykorzystywany jest zarówno w formie suszonej, jak i świeżej. Ma właściwości wiatropędne, dlatego polecany jest jako dodatek do dań z roślinami strączkowymi (które wywołują wzdęcia). Dodawany jest często do konserwowania ogórków, kapusty czy karczochów. Jest popularny także jako przyprawa do serów, mięs, ziemniaków, ryb, zup o mało intensywnym smaku (np. ziemniaczana, grochówka, krupnik), a także do tłustych potrwa i zawiesistych sosów.
Cząber można nabyć również w postaci olejku (np. w aptece) i pić 2 – 3 razy dziennie po 3 – 5 kropli (zmieszanych z miodem) podczas wystąpienia objawów takich jak biegunka, nieżyt przewodu pokarmowego, nerwica żołądka, osłabienie organizmu czy wzdęcia.
Przepis na leczniczy napar z cząbru
Łyżkę suszonego lub świeżego ziela zalej szklanką wrzącej wody. Mieszankę przykryj i odczekaj 25 minut (maksymalnie 30 – po tym czasie składniki aktywne cennego olejku zaczną się ulatniać).
Napar możesz pić 2 lub 3 razy dziennie po około 200 ml albo 4 razy dziennie po 100 – 150 ml. Możesz osłodzić go miodem lub odrobiną syropu klonowego. Tym samym płynem (bez dodatków słodzących!) możesz kilka razy dziennie przemywać niewielkie rany i skórę zmienioną chorobowo w przypadku wystąpienia grzybicy. W leczeniu gardła, afty i drożdżycy należy naparem płukać jamę ustną i gardło 3 – 4 razy dziennie.
