Schizofrenia jest chorobą ludzi młodych – jej początek przypada zwykle na późny okres dojrzewania lub wczesną dorosłość. Zaburzenie w równym stopniu dotyka osoby obojga płci, obejmując około 0,5% populacji.
Schizofrenia to choroba przewlekła z okresami remisji. Ma zmienny przebieg i niejednorodny obraz kliniczny. Choroba może rozpocząć się w ciągu kilku dni lub rozwijać miesiącami. U każdego z chorych obserwuje się specyficzny zespół objawów.
Schizofrenia – przyczyny
Przyczyny schizofrenii nie zostały do końca poznane. Wiadomo, że jej rozwój jest wynikiem splotu wielu uwarunkowań, których współistnienie może wyzwolić pierwszy epizod choroby. Stwierdzono, że zachodzi znaczne ryzyko zachorowania u ludzi, których najbliżsi krewni cierpią na schizofrenię, co nie oznacza, że u osoby obciążonej genetycznie musi rozwinąć się to zaburzenie. Choroba ujawnia się, jeśli dodatkowo wystąpią inne czynniki, do jakich należą silny stres, niektóre choroby zakaźne, zażywanie narkotyków. Udowodniono także, że u schizofreników dochodzi do zaburzenia wydzielania jednego z neuroprzekaźników – dopaminy, odpowiedzialnej między innymi za procesy emocjonalne i wyższe czynności psychiczne.
Objawy schizofrenii
Objawy schizofrenii można podzielić na pozytywne (wytwórcze), negatywne i poznawcze.
Do objawów pozytywnych należą urojenia i halucynacje (omamy). Pierwsze z nich to zaburzenia myślenia, drugie – spostrzegania. Urojenia są fałszywymi sądami, które wprawdzie mogą łączyć się w niepozbawiony logiki system, ale zniekształcają rzeczywistość. Halucynacje polegają na realistycznych doznaniach zmysłowych, które występują bez obecności bodźca zewnętrznego.
Objawy negatywne schizofrenii wyrażają się w spadku aktywności chorego, obniżeniu zainteresowań, wycofaniu społecznym, zubożeniu życia emocjonalnego, mniejszej dbałości o samego siebie. Postępująca bierność i apatia mogą prowadzić do załamania życiowych planów i dążeń osoby dotkniętej chorobą, np. przerwania nauki.
Wśród objawów poznawczych schizofrenii wyróżnia się zaburzenia koncentracji i uwagi oraz problemy z pamięcią, zwłaszcza krótkotrwałą. Chorzy mają duży kłopot z przyswajaniem informacji i wykorzystywaniem ich do podejmowania bieżących działań. W konsekwencji często nie rozumieją, co się wokół nich dzieje, zachowują się chaotycznie, nieadekwatnie do sytuacji.
W przebiegu schizofrenii zaobserwować można także zaburzenia nastroju, które zwykle wywołane są wyżej opisanymi objawami. Emocje chorego mogą być adekwatne do jego przeżyć (np. może ogarniać go żal związany z utratą możliwości dalszej edukacji) lub paradoksalne do nich (np. napady śmiechu w obliczu niekorzystnych dla chorego sytuacji). U osób cierpiących na schizofrenię często pojawia się depresja, a nawet tendencje samobójcze.
Rodzaje schizofrenii
Ze względu na stopień nasilenia poszczególnych objawów, wyróżnia się kilka podstawowych odmian choroby:
-
schizofrenia paranoidalna – dominują objawy wytwórcze przy braku wyraźnych cech zdezorganizowanego zachowania, myślenia i emocji,
- schizofrenia hebefreniczna – przeważają objawy dezintegracji poszczególnych funkcji psychicznych, wyrażające się zaburzeniami myślenia, spłyceniem emocjonalności, chaotycznym, infantylnym zachowaniem,
- schizofrenia katatoniczna – charakterystyczne są dla niej zaburzenia motoryczne, stany tzw. osłupienia lub pobudzenia katatonicznego; chory albo pozostaje w bezruchu, nie nawiązując kontaktu z otoczeniem, albo będąc silnie pobudzonym, wykonuje chaotyczne, bezcelowe czynności,
-
schizofrenia prosta – górują objawy negatywne przy niewielkim natężeniu lub nieobecności objawów wytwórczych,
- schizofrenia niezróżnicowana – charakteryzuje się zmiennością objawów, brakiem przewagi jednych nad drugimi.
Zobacz także: Rodzaje schizofrenii - objawy i przyczyny tego zaburzenia psychicznego
Schizofrenia – leczenie
W przypadku nasilonych, gwałtownych objawów (przeważnie wytwórczych) leczenie schizofrenii zwykle wiąże się z hospitalizacją. Jeśli choroba rozwija się stopniowo, a jej symptomy mają niewielkie natężenie, pacjent korzysta z opieki ambulatoryjnej. W każdym przypadku zdiagnozowana schizofrenia wymaga leczenia psychiatrycznego.
Podstawową formę leczenia stanowi farmakoterapia oparta o leki przeciwpsychotyczne. Preparaty te nie uzależniają, więc są bezpieczne w długoterminowym stosowaniu. Bardzo istotne jest ich systematyczne zażywanie, zgodnie z zaleceniami lekarza psychiatry. W ściśle uzasadnionych przypadkach, np. skrajnie nasilonych objawów katatonicznych, u chorych stosuje się elektrowstrząsy.
Leczenie schizofrenii wspierane jest psychoedukacją i psychoterapią. Do udziału w nich zachęca się nie tylko chorego, ale i jego bliskich. W ramach psychoedukacji przekazywane są informacje na temat przebiegu choroby. Terapia poznawczo-behawioralna jest nauką radzenia sobie z trudnymi emocjami i zachowaniami, jakie towarzyszą epizodom chorobowym. Schizofrenikom proponuje się także terapię zajęciową, która ma im ułatwić funkcjonowanie społeczne.
Zobacz także: Zaburzenia dysocjacyjne - przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie
W leczeniu schizofrenii istotna jest modyfikacja trybu życia chorego – właściwa dieta, rezygnacja z używek, przeznaczenie odpowiedniej ilości czasu na aktywność fizyczną i sen.
Ze względu na przewlekły charakter choroby, leczenie trwa zwykle całe życie.
