Paracenteza należy do podstawowych zabiegów wykonywanych w praktyce laryngologicznej. Nazywana bywa także nakłuciem błony bębenkowej. Polega na jej nacięciu, czasem łączy się z założeniem do niej drenu. Wskazania do wykonania paracentezy mogą wystąpić zarówno u dzieci, jak i dorosłych.
Wskazania do wykonania paracentezy
Anatomicznie ucho dzielimy na zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. Różne procesy chorobowe mogą dotyczyć poszczególnych struktur. Ucho środkowe zaczyna się błoną bębenkową, która stanowi granicę między właściwymi składowymi ucha środkowego a środowiskiem zewnętrznym. Za błoną bębenkową znajdują się jama bębenkowa oraz trzy kosteczki słuchowe, które biorą udział w przewodzeniu dźwięku. Ponadto w obrębie jamy bębenkowej przebiega nerw twarzowy odpowiedzialny między innymi za ruchomość mięśni połowy twarzy. Istnieje wiele schorzeń dotyczących ucha środkowego i część z nich stanowi wskazanie do zabiegu paracentezy. Pierwszym z nich jest wysiękowe zapalenie ucha środkowego. Częściej dotyczy ono dzieci, gdyż wiąże się z nawracającymi infekcjami górnych dróg oddechowych i przerostem migdałka gardłowego. Takie zapalenie zdarza się również u dorosłych, najczęściej wskutek przewlekłego zapalenia zatok, przebiegającego z niedrożnością trąbki lub trąbek słuchowych. Istotą wysiękowego zapalenia ucha jest nagromadzenie się płynu w jamie bębenkowej, w której w warunkach fizjologicznych nie powinien się on znajdować.
Obecność wysięku powoduje, że przewodzenie dźwięku staje się utrudnione – pacjent odczuwa przede wszystkim pogorszenie słuchu. Ponadto często chorzy określają dolegliwości jako zatkanie uszu, uczucie „strzelania” czy „przelewania” w uszach. Ponieważ płyn w jamie bębenkowej samoistnie ma ograniczone możliwości wchłonięcia, często istnieje konieczność jego ewakuacji przez paracentezę. Po urazach głowy, w których czasem dochodzi do pęknięcia i złamania w obrębie kości skroniowej, może dojść do krwawienia do jamy bębenkowej. Wówczas w badaniu otolaryngologicznym błona bębenkowa przybiera barwę niebieskiej lub granatowej – określa się to mianem haemothympanum. Efekt i dolegliwości są bardzo podobne do tych pojawiających się przy wysiękowym zapaleniu ucha i dlatego w takim przypadku również wskazana jest ewakuacja poprzez nacięcie błony bębenkowej.
Zobaczcie, jak zbudowane jest ucho i jakie pełni funkcje:
Paracenteza a ostre zapalenie ucha
Najczęstszym schorzeniem ucha środkowego, które spotyka w życiu bardzo duży odsetek chorych, jest ostre zapalenie ucha środkowego. Może się ono pojawić w każdym wieku i o każdej porze roku. Główną dolegliwością jest bardzo nasilony ból ucha, pogorszenie słuchu, czasem mogą pojawić się zawroty głowy, a nawet wymioty. Chorobie, zwłaszcza u dzieci, często towarzyszy gorączka. Standardowym leczeniem jest farmakoterapia – podanie antybiotyku, gdyż zwykle etiologia ostrego zapalenia ucha jest bakteryjna. W przypadku utrzymywania się dolegliwości mimo leczenia farmakologicznego konieczne jest wykonanie paracentezy. W przebiegu zapalenia ucha w jamie bębenkowej może gromadzić się treść ropna i trzeba ją wówczas ewakuować. Ostre zapalenie ucha środkowego zwykle ustępuje po właściwym leczeniu i nie pozostawia po sobie skutków. Zdarza się jednak, że dochodzi do rozwoju powikłań, nawet takich, które stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia. Powikłania mogą obejmować niedowład i porażenie nerwu twarzowego, podrażnienie błędnika, któremu towarzyszą znaczne zawroty głowy, oraz tzw. usznopochodne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Każde z nich wymaga hospitalizacji i wykonania paracentezy.
Gdzie wykonać paracentezę?
Zabieg można przeprowadzać z przyczyn diagnostycznych lub terapeutycznych. Możliwe jest wykonanie paracentezy w warunkach poradni laryngologicznej, częściej jednak ma ona miejsce na oddziałach laryngologicznych lub w ramach laryngologicznej izby przyjęć. U dorosłych przeprowadzana jest bez znieczulenia, u dzieci wymagane jest znieczulenie ogólne. Zabieg nie jest bolesny, jednakże wymaga bezruchu pacjenta, co jest niemożliwe do uzyskania u dzieci. Paracenteza zaliczana jest do procedur bezpiecznych. Niezwykle rzadkie są poważne powikłania, ale należy pamiętać, że może do nich dojść.
Paracenteza – powikłania spotykane po zabiegu
Zabieg paracentezy traktowany jest jako bezpieczny i zwykle nie występują powikłania. U dzieci wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym, zatem należy liczyć się ze skutkami działania leków znieczulających, takimi jak nudności, wymioty czy zawroty głowy. Paracenteza polega na nacięciu błony bębenkowej – czasem może pojawić się krwawienie z ucha, które zwykle samoistnie ustępuje niedługo po zabiegu. Może się zdarzyć podrażnienie nerwu twarzowego, które skutkuje zawrotami głowy. Czasami po paracentezie błona bębenkowa nie zrasta się samoistnie i jeżeli jej perforacja utrzymuje się dłużej niż 6 miesięcy, należy rozważyć operacyjne zamknięcie ucha. Istnieje także możliwość uszkodzenia kosteczek słuchowych, co skutkuje trwałym pogorszeniem słuchu.
Bibliografia:
1. Stanisław Iwankiewicz: Ćwiczenia z otolaryngologii. Warszawa: PZWL, 1985.
