Fitoterapia, czyli ziołolecznictwo, w szerokim i nowoczesnym pojęciu jest metodą leczenia chorób za pomocą w różnym stopniu przetworzonych roślin leczniczych. Jednym z często wykorzystywanych ziół jest bluszczyk kurdybanek, występujący pospolicie w Polsce, zwłaszcza w Karpatach. Jego zastosowanie jako rośliny leczniczej bądź przyprawowej znane jest w całej Europie.
Co to jest bluszczyk kurdybanek?
Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea) znany jest także pod nazwą kondratka i kondrotek na Śląsku, kudroń, kudrun czy kudron w Karpatach Zachodnich, a na terenach Polski Wschodniej jako kocimonda i kocimunda. Ponadto określany jest jako bluszcz ziemny, bluszcz zimowy lub obłożnik.
Jest to gatunek należący do rodziny jasnotowatych, o wysokości 10–20 cm. Jest to wieloletnia roślina z długimi, pełzającymi łodygami. Liście okrągławe mają charakterystycznie karbowany brzeg. Z ich kątów wyrastają fioletowe kwiaty o dwuwargowej koronie i 4 pręcikach. Bluszczyk kwitnie od kwietnia do czerwca. Najczęściej uprawiana odmiana bluszczyku kurdybanku to Variegata.
Jakie są inne zioła lecznicze? Jak można poprawić stan zdrowia ziołami? Zobaczcie, co było wykorzystywane w medycynie staropolskiej:
Bluszczyk kurdybanek – zastosowanie
Bluszczyk kurdybanek posiada szerokie zastosowanie. W Anglii do niedawna był jedną z głównych przypraw stosowanych do produkcji piwa. Znane jest jego powszechne wykorzystanie jako przyprawy do zup, szczególnie rosołu i zup ziemniaczanych, gdzie dodaje się nawet całe liście tej rośliny (świeże lub suszone). Listki te nadają zupie zapach podobny do pietruszki. Ponadto stanowi element dodawany do marynat do mięsa. Bluszczyk, wraz z mniszkiem i stuliszem, jest składnikiem sałatek, polewek, omletów czy nadzienia do ziemniaków. Lekko pikantny i miętowy smak kurdybanku wzbogaca smak chleba, sera i innych potraw, a nawet wódki. Bluszczyk można przyrządzać jak szpinak i stosować jako nadzienie do mięs. Jest to także roślina miododajna. Miód z niej jest jasnożółty. Jest także składnikiem wartościowej paszy dla krów, która zwiększa ich mleczność.
Bluszczyk kurdybanek – właściwości lecznicze
Bluszczyk kurdybanek wykazuje liczne właściwości lecznicze. W zapaleniu migdałków i w stanach zapalnych dziąseł stosuje się sparzone ziele bluszczyku kurdybanku. W bólach gardła do płukania wykorzystywany jest odwar z liści ziela z dodatkiem soli, octu i miodu. Roślina ta stosowana jest w leczeniu rwy kulszowej, schorzeń słuchu spowodowanych przeziębieniem, zatrucia ołowiem, przewlekłych nieżytów dróg oddechowych, astmy, bólu żołądka, niedokrwistości, padaczki, kamicy nerkowej i schorzeń pęcherza. Ziele to poprawia apetyt, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, ułatwia przepływ żółci oraz działa przeciwzapalnie i regenerująco na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Zewnętrznie używany jest do przemywania i odkażania ran oraz w schorzeniach skóry, takich jak trądzik, owrzodzenia, liszaje, opuchlizna, krwiaki, oparzenia czy hemoroidy. Oczyszcza organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii.
Bluszczyk kurdybanek zawiera garbniki i olejki eteryczne, które mogą działać antybiotycznie, a ponadto cholinę, substancję goryczkową – glechominę, saponiny, żywice i sole mineralne. Wykazuje także delikatne działanie ściągające, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, moczopędne, wykrztuśne, przeciwbiegunkowe, tonizujące, przeciwgrzybicze i podnosi odporność, zwiększając liczbę leukocytów. Najlepiej zbierać pędy i liście na początku kwitnienia, gdyż w późniejszym czasie są mniej aromatyczne i zawierają mniej substancji czynnych.
Polecamy także zapoznać się z ziołami, które mogą pomóc na różne dolegliwości:
Bluszczyk kurdybanek – przykładowe przepisy
Z połączenia bluszczyku kurdybanku, macierzanki i podbiału powstaje doskonała mieszanka ziół do przyrządzenia herbaty na kaszel, astmę, katar sienny, koklusz i nerwicę. Łyżkę stołową mieszanki zalewa się szklanką wrzącej wody i odstawia pod przykryciem na kwadrans. Zaleca się spożywanie 2 szklanek dziennie (rano i wieczorem).
Mieszanka z siemienia lnianego, biedrzeńca, mchu szarego, bluszczyku kurdybanku i podbiału sprawdza się na dychawicę i krótki oddech. Łyżkę stołową ziół zalewa się szklanką wrzącej wody. Po 10–15 minutach naciągania napar przecedza się i pije ciepły – 3 szklanki dziennie.
Połączenie tataraku, goryczki żółtej, lebiodki, wilżyny ciernistej, bluszczyku kurdybanku, piołunu i liścia ostu daje mieszankę do przyrządzania herbaty na dnę moczanową. Łyżkę stołową ziół zalewa się szklanką wrzątku i odstawia pod przykryciem na 10–15 minut, po czym napar przecedza się i pije ciepły 2 razy dziennie po szklance, rano i wieczorem.
Mieszanka z kwiatu piwonii, sproszkowanych żołędzi, nawłoci pospolitej, bluszczyku kurdybanku i rzepiku łagodzi objawy kamieni nerkowych. Łyżkę stołową ziół zalewa się szklanką wrzątku i odstawia na 10–15 minut. Po naciągnięciu napar przecedza się i pije – 2 szklanki dziennie.
Z połączenia bluszczyku kurdybanku, korzenia fiołka polnego, tawuły błotnej, rdestu ptasiego, liści mięty i nagietka powstaje mieszanka stosowana powszechnie na kamienie żółciowe. Łyżkę stołową ziół zalewa się szklanką wrzącej wody. Po kwadransie naciągania napar przecedza się i spożywa ciepły po szklance, 3 razy dziennie.
Bluszczyk kurdybanek, szałwię i krwawnik miesza się w równych częściach. Z ziół tych robi się ciepły napar do płukania uszu.
Łyżkę stołową bluszczyku kurdybanku zalewa się 1 szklanką wody i gotuje powoli pod przykryciem przez 10 minut. Po przecedzeniu i ostudzeniu stosuje się do miejscowej pielęgnacji i przemywania skóry.
Bibliografia:
1. Leśnicka M., Zielska, zioła i ziółka, Gdańsk, Tower Press, 2000.
2. Treben M., Apteka Pana Boga. Porady i praktyka stosowania ziół leczniczych, Warszawa, Ex Libris, 2015.
3. Łuczaj Ł., Dzika Kuchnia, Warszawa, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, 2013.
4. Łuczaj Ł., Zapomniane dzikie rośliny pokarmowe południa Polski – czyściec błotny, paprotka zwyczajna, bluszczyk kurdybanek i ostrożeń łąkowy, W: Łuczaj Ł. (red.), Dzikie rośliny jadalne - zapomniany potencjał przyrody, Arboretum i Zakład Fizjografii w Bolestraszycach, Bolestraszyce, 2008, s. 183–194.
5. Łuczaj Ł., Köhler P., Liście i inne zielone części dziko rosnących roślin w pożywieniu mieszkańców ziem polskich na podstawie ankiet Józefa Rostafińskiego (XIX w.) i Józefa Gajka (XX w.), „Przegląd Historyczny”, 2011, 102(4), s. 733–770.
6. Łuczaj Ł., Dziko rosnące rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX w. do czasów współczesnych, „Etnobiologia Polska”, 2011, 1, s. 57–125.
7. Kuszewska K., Dzikie rośliny jadalne Warmii i Mazur, ”Natura. Przyroda Warmii i Mazur”, 2007, 2(6), s. 1–9.
8. Trojanowska A., Tradycyjne ziołolecznictwo białoruskie w pracy Michała Federowskiego „Lud białoruski na Rusi Litewskiej”, „Analecta”, 2007, 16(1-2), s. 7–53.
9. Matuszkiewicz W., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa, PWN, 2006.
10. Bańkowski C., Serwatka J., Pożyteczne chwasty, Warszawa, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1977.
