- Według definicji udostępnionej przez Klinikę Endokrynologii Ginekologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego „mianem antykoncepcji określa się świadomie podjęte działania i środki mające na celu zapobieżenie zapłodnieniu. Określa się tak również środki przeciwdziałające trwałemu zagnieżdżeniu się zarodka wewnątrz macicy, co skutkuje jego obumarciem. Bywa [antykoncepcja – przyp. red.] także opisywana jako element kontroli narodzin”.
Antykoncepcja to zatem celowe działanie, którego celem jest podjęcie decyzji o posiadaniu potomstwa.
Większość środków antykoncepcyjnych powstaje z myślą o kobietach – mogą one wybierać wśród wielu metod ochrony przed ciążą. Istnieje jednak również antykoncepcja dla mężczyzn.
Wybierając metodę zabezpieczenia przed ciążą, należy wziąć pod uwagę kilka aspektów:
- skuteczność,
- łatwość stosowania,
- wpływ na organizm,
- efekty uboczne,
- odwracalność,
- wpływ na seksualną spontaniczność,
- aspekty natury medycznej: przebyte choroby, wiek, tryb życia, nałogi,
- aspekty natury religijnej (w niektórych religiach antykoncepcja jest zakazana lub zakazane są niektóre jej formy),
- koszt.
Dopiero po przeanalizowaniu powyższych czynników można podjąć decyzję o zastosowaniu właściwego środka antykoncepcyjnego. Antykoncepcja bowiem powinna być nie tylko skuteczna, ale także bezpieczna. Jeśli metoda zapobiegania ciąży wybierana jest po raz pierwszy, warto wcześniej skonsultować się z lekarzem.
Wybór metody antykoncepcji powinien być ponadto uzależniony od tego, czy dana metoda chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Skuteczność antykoncepcji określa się dwojako:
- w procentach,
- według wskaźnika Pearla (wyraża liczbę ciąż w grupie 100 kobiet stosujących daną metodę antykoncepcji przez rok).
- naturalne,
- hormonalne,
- barierowe (mechaniczne),
- chemiczne,
- chirurgiczne,
- wkładka wewnątrzmaciczna (IUD).
Zobacz film i wybierz antykoncepcję dla siebie
Antykoncepcja naturalna
Nosi nazwę „naturalnego planowania rodziny”. To zbiorcza nazwa różnych sposobów wyznaczania dni płodnych oraz niepłodnych w cyklu menstruacyjnym. Istnieją wyliczenia, dzięki którym można oznaczyć moment owulacji oraz okresy płodne. Owulacja – szczytowy moment płodności kobiety – przypada na ok. 14 dni przed terminem wystąpienia miesiączki. Płodnych jest ok. 6 dni przed owulacją i 2–3 dni po niej.
Dni płodne można rozpoznać m.in. po zmianie konsystencji i zabarwienia śluzu z szyjki macicy, wzroście temperatury ciała, zwiększonym libido, wystąpieniu bólu owulacyjnego.
Metodą naturalną jest stosunek przerywany, gdy mężczyzna wycofuje się z pochwy kobiety przed wytryskiem. Należy jednak mieć świadomość, że żywe, zdolne do zapłodnienia plemniki mogą znajdować się w płynie preejakulacyjnym.
Do naturalnych metod antykoncepcji zalicza się także stosowanie domowych testów wykrywających owulację.
Najskuteczniejszą naturalną metodą antykoncepcji jest wstrzemięźliwość płciowa.
Antykoncepcja hormonalna
Wpływa na gospodarkę hormonalną w organizmie kobiety. Do hormonalnych metod ochrony przed ciążą należą: pigułka antykoncepcja (jedno- bądź dwuskładnikowa), plaster antykoncepcyjny, zastrzyki, wkładka wewnątrzmaciczna zawierająca gestageny (grupa hormonów steroidowych, które przygotowują organizm do zajścia w ciążę, a następnie do jej utrzymania), implanty antykoncepcyjne.
Antykoncepcja barierowa (mechaniczna)
Polega na stworzeniu fizycznej bariery uniemożliwiającej plemnikom dotarcie do komórki jajowej. Najpopularniejszą metodą barierową jest prezerwatywa (antykoncepcja dla mężczyzn). Z kolei dla kobiet przeznaczone są krążki dopochwowe, kapturki dopochwowe (diafragma), prezerwatywa kobieca (femidom).
Antykoncepcja chemiczna
Środki antykoncepcyjne chemiczne zawierają substancje plemnikobójcze – zazwyczaj nonoksynol-9. Antykoncepcja chemiczna to planki, żele, globulki i kremy.
Antykoncepcja chirurgiczna
Należy do najskuteczniejszych metod antykoncepcji.
Histerektomia – chirurgiczny zabieg usunięcia macicy (wykonywany najczęściej z przyczyn onkologicznych).
Sterylizacja kobiety – podczas zabiegu przecina się bądź blokuje jajowody. Skutki sterylizacji, w zależności od wybranej metody, mogą być nieodwracalne. U kobiet najczęściej stosuje się podwiązanie jajowodów.
Wazektomia – antykoncepcja dla mężczyzn. Podczas zabiegu przecinane są nasieniowody, którymi plemniki z jąder wędrują do penisa.
- Do metod antykoncepcji zalicza się także wkładkę wewnątrzmaciczną (IUD) uwalniającą jony metali. Umieszcza się ją w macicy – powoduje zagęszczenie śluzu szyjkowego, co uniemożliwia zagnieżdżenie się jaja w ścianie macicy. Wykazuje również działanie plemnikobójcze.
- Istnieje ponadto antykoncepcja awaryjna, która obejmuje metody hormonalne uniemożliwiające zapłodnienie bądź zagnieżdżenie się jaja. Tzw. „tabletkę po” należy podać w ciągu 72 godzin po stosunku, który odbył się bez zabezpieczenia. Skuteczność tej metody jest tym wyższa, im wcześniej się ją zastosuje.
-
Metodą antykoncepcji nie jest: irygacja pochwy, stosunek podczas menstruacji (w przypadku krótkich cykli dni płodne mogą pokryć się z miesiączką), karmienie piersią (choć mówi się o niepłodności laktacyjnej, to owulacja może wystąpić, zanim pojawi się menstruacja).
- Pozycje seksualne oraz brak orgazmu kobiety nie wpływają na płodność.
Bibliografia
"Antykoncpecja" Warszawski Uniwersytet Medyczny, Klinika Endokrynologii Ginekologicznej, lek med Katarzyna Suchta.
