Choroba Raynauda i zespół Raynauda to dwa różne schorzenia, które łączy jeden wspólny objaw: nagłe, napadowe zwężenie naczyń krwionośnych, którego następstwem jest niedokrwienie, zasinienie, a nawet ból palców u rąk (rzadziej całych dłoni lub palców u stóp). Zjawisko to nazywamy objawem Raynauda. Nazwa choroby pochodzi od nazwiska Maurice’a Raynauda – znanego francuskiego lekarza, który w 1862 r. jako pierwszy opisał objaw epizodycznego blednięcia palców pod wpływem zimna. Objaw Raynauda może być pierwotny (idiopatyczny) – wówczas powoduje niegroźną dla zdrowia, łagodną chorobę Raynauda. Jeśli objaw Raynauda jest wtórny, czyli spowodowany poważniejszą chorobą organizmu, wówczas mówi się o zespole Raynauda. Choroba Raynauda dotyczy zazwyczaj osób młodych, ok. 15.–30. roku życia i częściej jest diagnozowana u kobiet niż u mężczyzn.
Choroba Raynauda czy zespół Raynauda – czym się różnią?
Choroba Raynauda spowodowana jest pierwotnym objawem Raynauda, czyli epizodycznym skurczem naczyń krwionośnych, najczęściej w obrębie palców dłoni i stóp, rzadziej również nosa, małżowin usznych i sutków u kobiet. Skurcz naczyń krwionośnych objawia się charakterystycznymi zmianami koloru skóry. W pierwszym etapie dochodzi do nagłego zblednięcia skóry pod wpływem jej niedokrwienia (kolor biały) – może temu towarzyszyć lekkie mrowienie; następnie ma miejsce tzw. faza zastoju i sinienie skóry (kolor niebieski), a także uczucie drętwienia. Ostatnim etapem jest faza wtórnego przekrwienia (zaczerwienienie), której może towarzyszyć ból palców. Choroba Raynauda może powodować nieestetyczne zabarwienie skóry i obniżać komfort życia pacjenta, ale nie jest niebezpieczna dla zdrowia i nie powoduje powikłań. Choroba Raynauda na ogół nie wymaga specjalistycznego leczenia i z czasem samoistnie ustępuje (wraz z wiekiem). Należy jednak wiedzieć, że ten sam objaw Raynauda może być wtórny i pojawić się w następstwie przebytych chorób (zwłaszcza schorzeń tkanki łącznej). Mówimy wówczas o zespole Raynauda, który wymaga leczenia. Dlatego w diagnostyce niezbędne jest ustalenie przyczyny pojawiającego się objawu.
Choroba Raynauda: objawy
Objawem choroby jest epizodyczny, samorzutny skurcz tętnic i podskórnych naczyń krwionośnych, a zwłaszcza małych tętnic przedkapilarnych, naczyń tętniczo-żylnych oraz tętniczek przedwłośniczkowych. Do skurczu dochodzi pod wpływem zimna, nagłej zmiany temperatury, a także podczas odczuwania silnych emocji. Naczynia te pod wpływem zimna kurczą się u każdej osoby zdrowej, jednak u osób z chorobą Raynauda skurcz jest o wiele intensywniejszy i może powodować zasinienie skóry, które wygląda niepokojąco, towarzyszą mu chwilowe zaburzenia czucia, a nawet ból. Objaw ten nie jest jednak długotrwały: utrzymuje się zwykle do kilku minut, po czym samoistnie ustępuje. Choroba nie powoduje trwałych zmian w strukturze naczyń krwionośnych i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.
Przyczyny choroby Raynauda
Przyczyny choroby Raynauda nie są do końca znane. Choroba może pojawić się samoistnie lub z bliżej nieokreślonych przyczyn. Wiadomo, że dotyczy ona zwłaszcza osób młodych (ok. 15.–30. roku życia) i aż 4–9 razy częściej kobiet niż u mężczyzn. Na ogół występuje u dziewcząt w okresie pokwitania: wówczas może mieć związek z efektem funkcji czynności gonad żeńskich (jajników). Schorzenie częściej pojawia się także u osób mieszkających w zimnym klimacie. Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia choroby Raynauda należą różnego typu urazy i uciski naczyń krwionośnych, zarostowe schorzenia naczyń, a także nadmierna aktywacja receptorów adrenergicznych w naczyniach, która uaktywnia się pod wpływem zimna lub silnych emocji. Szczególnie narażone na wystąpienie choroby Raynauda są również osoby, które w pracy w sposób charakterystyczny eksploatują ręce:
- operatorzy maszyn wibrujących i osoby narażone na wystąpienie urazów mechanicznych palców (użytkownicy młotów pneumatycznych, maszyn górniczych, pilarek spalinowych, pianiści, maszyniści, osoby dużo piszące na komputerze itp.);
- osoby narażone na częste i długotrwałe działanie zimna (pracownicy chłodni i przetwórstwa spożywczego);
- osoby narażone na zatrucia metalami ciężkimi i substancjami chemicznymi (ołów, tal, chlorek winylu);
- również osoby przyjmujące niektóre leki (β-blokery, doustne środki antykoncepcyjne, cytostatyki, interferon).
Naturalne leczenie choroby Raynauda
Choroba Raynauda nie jest groźna dla zdrowia: ma przebieg łagodny i w większości przypadków nie wymaga leczenia farmakologicznego. Naturalne leczenie choroby Raynauda polega na unikaniu ekspozycji na zimno i nagłego wychłodzenia ciała. Należy pamiętać o ubieraniu się stosownym do pogody, a także o noszeniu czapki – nie należy bowiem dopuścić do wychłodzenia całego ciała, a nie tylko rąk (czy stóp).
Ponadto zaleca się w miarę możliwości unikanie stresu i silnych emocji, które mogą powodować nasilanie się objawów. Zakazane jest również palenie tytoniu, gdyż w papierosach znajdują się substancje potęgujące obkurczanie się naczyń krwionośnych.
