Szpik kostny odpowiedzialny jest za wytwarzanie elementów morfotycznych krwi. Istnieje podział na szpik czerwony i szpik żółty. Pierwszy odpowiedzialny jest przede wszystkim za produkcję krwinek. U dzieci we wszystkich kościach przeważa szpik czerwony, natomiast u dorosłych dochodzi do zastąpienia szpiku czerwonego żółtym w większości kości. Szpik czerwony u dorosłych występuje przede wszystkim w obrębie kości płaskich, tj. w mostku, żebrach, miednicy, łopatkach, kościach czaszki i w trzonach kręgów kręgosłupa.
Biopsja aspiracyjna a trepanobiopsja
Biopsja aspiracyjna polega na pobraniu niewielkiej ilości szpiku kostnego i ocenie zawartych w materiale komórek. Badanie wykonuje się poprzez pobranie próbki szpiku do strzykawki czy probówki. Celem biopsji aspiracyjnej jest ocena wyglądu i charakterystycznych cech komórek szpiku, wykrycie komórek nieprawidłowych, w tym komórek nowotworowych. Materiał pobrany do badania nie może zawierać domieszki krwi. Z tego powodu najpierw ocenia się, czy materiał jest diagnostyczny. Dalej opisuje się kolejne linie komórkowe. W szpiku kostnym mają początek wszystkie linie komórkowe, których dojrzałe formy przechodzą do krwi, gdzie pełnią swoje funkcje. Dlatego też w szpiku kostnym można ocenić wszystkie te linie, łącznie z oceną proporcji pomiędzy ilością form niedojrzałych a dojrzałych. Dzięki biopsji aspiracyjnej można ocenić, czy szpik pełni prawidłowo swoje funkcje, czy pojawiają się komórki patologiczne. Na podstawie pobranego materiału można również wykonać badanie genetyczne i mikrobiologiczne.
Trepanobiopsja polega na pobraniu fragmentu kości. Służą temu specjalne igły. Wobec tego materiałem do badania nie są pojedyncze komórki, a fragment tkanki kostnej, co umożliwia ocenę struktury szpiku kostnego.
Wskazania do wykonania biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego
Podstawą wykonania biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego są nieprawidłowości w badaniu morfologii krwi obwodowej. Dotyczy to następujących sytuacji:
- niedobór w zakresie jednej, kilku, a czasem i wszystkich linii komórkowych,
- nadmiar komórek jednej linii komórkowej,
- zbyt duża ilość form niedojrzałych we krwi obwodowej,
- gorączka i powiększenie węzłów chłonnych bez uchwytnej przyczyny w innych badaniach,
- choroby metaboliczne i spichrzeniowe,
- ocena szpiku kostnego po zabiegu przeszczepienia szpiku.
Wykonanie biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego
Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania, choć w przypadku chorych przyjmujących leki wpływające na układ krzepnięcia konieczne jest ich odstawienie. Z kolei chorzy z zaburzeniami krzepnięcia powinni np. uzupełnić brakujący czynnik krzepnięcia. Poza zaburzeniami krzepnięcia, które należy wyrównać, nie ma przeciwwskazań do wykonania biopsji aspiracyjnej. Są natomiast przeciwwskazania odnośnie do miejsc wkłucia igły. Nie mogą być one objęte stanem zapalnym, zmianami skórnymi czy tatuażem.
U dorosłych biopsja aspiracyjna szpiku kostnego wykonywana jest z kolców biodrowych przednich lub tylnych. Konieczne jest odkażenie miejsca kłucia i znieczulenie kolejno skóry, tkanek miękkich i okostnej. Kiedy znieczulenie zacznie działać, lekarz wprowadza w kość specjalną igłę. Gdy koniec igły znajduje się w jamie szpikowej, lekarz usuwa prowadnicę z wnętrza igły i pobiera materiał. Mimo znieczulenia w momencie pobierania materiału może wystąpić ból, który jednak jest niezbyt nasilony i trwa bardzo krótko.
Kiedy wykonuje się trepanobiopsję?
Trepanobiopsję wykonuje się wtedy, gdy biopsja aspiracyjna nie pozwoliła uzyskać diagnostycznego materiału. Ponadto trepanobiopsję przeprowadza się, kiedy podejrzewa się, że proces chorobowy dotyczy podścieliska, a nie tylko komórek szpiku, jak to się dzieje np. w procesach włóknienia szpiku. Polegają one na zastępowaniu prawidłowego szpiku kostnego tkanką włóknistą. Podobnie w przypadku zespołów mielodysplastycznych, przerzutów nowotworowych, chłoniaków, niewydolności szpiku kostnego.
Przebieg trepanobiopsji
Trepanobiopsję wykonuje się w obrębie kolców biodrowych przednich i tylnych podobnie jak biopsję aspiracyjną. Początkowe postępowanie nie różni się wiele od biopsji, a mianowicie lekarz odkaża i znieczula tkanki. Dalej dochodzi do wprowadzenia specjalnej igły do jamy szpikowej, pobrania płynnej tkanki za pomocą strzykawki i usunięcia odpowiednio do tego przystosowaną igłą walca kostnego. Przygotowanie i przeciwwskazania są takie same jak w przypadku biopsji aspiracyjnej.
