Baroreceptory to receptory zlokalizowane w naczyniach tętniczych, przede wszystkim w łuku aorty, tętnicy szyjnej wewnętrznej czy zatoce tętnicy szyjnej, które odpowiadają za stały poziom ciśnienia krwi. Baroreceptory, które znajdują się w tętnicach szyjnych i aorcie, to główny element utrzymujący równowagę pomiędzy działaniem układu nerwowego a sercowo-naczyniowego. Ich właściwe działanie i odpowiednia czułość wpływają na wartości ciśnienia tętniczego i pośrednio na właściwą pracę serca.
Czym są baroreceptory?
Baroreceptory mają za zadanie przekazać do ośrodkowego układu nerwowego informacje o zmianie wartości ciśnienia tętniczego. Pod wpływem wzrostu ciśnienia tętniczego baroreceptory wysyłają do ośrodkowego układu nerwowego dużą ilość bodźców, co powoduje, że przez odśrodkowe włókna nerwowe nadawane są sygnały o konieczności zmniejszenia napięcia mięśni gładkich tętnic. Dzięki temu naczynia mogą się rozszerzyć i wstępnie unormować ciśnienie tętnicze. Kiedy ciśnienie krwi jest niskie, baroreceptory wysyłają impuls do ośrodkowego układu nerwowego, by z kolei mięśnie gładkie zwiększyły napięcie. Wszystko to przebiega za pośrednictwem nerwu błędnego, który wpływa nie tylko na napięcie czy rozszerzenie mięśni gładkich naczyń krwionośnych, ale też na pracę serca, ponieważ pobudzony lub zahamowany zostaje układ współczulny. Dzięki baroreceptorom organizm utrzymuje stałe wartości ciśnienia tętniczego krwi, zarówno kiedy człowiek leży, jak i kiedy stoi. Jednak funkcje baroreceptorów czy ich czułość mogą ulec upośledzeniu.
Kiedy warto udać się na wizytę do kardiologa? Zobaczcie sami:
Zaburzenia funkcji baroreceptorów
Różne choroby upośledzające układ sercowo-naczyniowy mogą wpływać na zaburzenie funkcji baroreceptorów, ze względu na zmniejszenie hamowania układu przywspółczulnego w organizmie człowieka i zaburzenie równowagi pomiędzy nerwem błędnym i całym układem współczulnym a sercem. Istnieje wiele metod do oceny funkcji baroreceptorów, a właściwie oceny ich czułości. Należą tu metody inwazyjne:
- metoda z podaniem fenylefryny,
- metoda z podaniem nitrogliceryny czy nitroprusydku sodu;
oraz nieinwazyjne:
- próba Valsalvy,
- metoda z użyciem komory szyjnej,
- analiza oscylacji ciśnienia tętniczego,
- analiza odstępów RR w badaniu elektrokardiograficznym (EKG).
Inwazyjne metody oceny czułości baroreceptorów są niedoceniane w praktyce klinicznej, natomiast wykorzystuje się nieinwazyjne metody, jak próbę Valsalvy czy masaż zatoki szyjnej w warunkach pomocy w zaburzeniach rytmu serca, np. w częstoskurczu komorowym z wąskimi załamkami QRS w zapisie EKG. Próba Valsalvy, wykonywana przedszpitalnie, może być przeprowadzona w ten sposób, że każe się choremu dmuchnąć w strzykawkę 20 ml tak, by przesunął tłok strzykawki. Jest to oczywiście niemożliwe, jednak pośrednio dochodzi do stymulacji naczyń i baroreceptorów przez wzrost ciśnienia wewnątrzpiersiowego i zwolnienie czynności serca.
Wpływ baroreceptorów na serce
Wyrażenie „baroreceptory serca” jest błędne, ponieważ baroreceptory, jak już wcześniej powiedziano, nie występują w sercu, lecz w naczyniach tętniczych, jak tętnica szyjna i aorta. Jednak baroreceptory wpływają pośrednio na serce. Przebiega to w ten sposób, że baroreceptory wysyłają sygnał do ośrodkowego układu nerwowego poprzez nerw błędny, a konkretnie do jądra pasma samotnego w rdzeniu przedłużonym, że spada ciśnienie tętnicze. Dochodzi do 2 zasadniczych odruchów:
- wzrost napięcia mięśni gładkich i tym samym zwężenie żył i tętniczek, co zwiększa obwodowy opór naczyniowy,
- stymulacja serca poprzez wzrost rzutu serca i wzrost częstości rytmu serca, co powoduje wzrost rzutu serca.
Efektem tych dwóch mechanizmów jest wzrost ciśnienia tętniczego.
