Słynące ze swoich prozdrowotnych właściwości banany występują naturalnie w ciepłym, wilgotnym klimacie strefy międzyzwrotnikowej. Uprawiane są głównie w Indiach, Chinach, na Filipinach, w Brazylii, Indonezji i Ekwadorze. Stanowią jadalne owoce kilkudziesięciu roślin z rodzaju bananowców (Musa L.). Z botanicznego punktu widzenia banany to jagody – podłużne (15–20 cm długości), mączyste jagody pokryte dość grubą, żółtą skórką. Odmiany uprawiane do celów kulinarnych najczęściej nie mają twardych nasion, które występują w dziko rosnących owocach.
Składniki odżywcze bananów
Banany – w porównaniu z innymi owocami – zawierają sporo białek (2%, w tym znaczne ilości aminokwasu tryptofanu) i są wyjątkowo zasobne w węglowodany. Dojrzała sztuka składa się w około 10% z cukrów prostych (glukozy i fruktozy), w 2,5% z sacharozy i aż w 5,5% ze skrobi. Ponadto średniej wielkości banan dostarcza około 3 g błonnika, zaspokajając 10% dziennego zapotrzebowania na tę substancję.
Jeśli chodzi o witaminy, banany są zasobne przede wszystkim w witaminę B6, której ilość w jednej sztuce stanowi około 25% zalecanej dziennej dawki. Ponadto w owocach znajdują się inne witaminy z grupy B oraz sporo witaminy C. W niewielkich ilościach występują także witaminy A, E i K.
Banany to jedno z najzasobniejszych naturalnych źródeł potasu – w jednej sztuce znajduje się go około 400 mg. Owoce dostarczają także znacznych ilości magnezu, manganu i miedzi oraz nieco fosforu, żelaza, cynku i selenu.
Podobnie jak wszystkie owoce, banany zawierają fitozwiązki, takie jak enzymy, olejki eteryczne, kwasy owocowe, flawonoidy. Wbrew powszechnemu mitowi w ciemnej końcówce banana, która jest pozostałością po kwiatostanie, nie występują pasożyty ani substancje toksyczne.
Należy mieć świadomość, że do importu przeznacza się jeszcze zielone banany (by nie uległy zepsuciu w czasie transportu), które w miejscu sprzedaży są sztucznie doprowadzane do stanu dojrzałości. W związku z tym wartość odżywcza owoców dostępnych w polskich sklepach może się nieco różnić od tej, którą mają banany dojrzewające w naturalnych warunkach. Co więcej, banany z przemysłowych produkcji mogą zawierać substancje szkodliwe dla zdrowia (pestycydy, herbicydy itp.). Najlepiej w związku z tym sięgać po owoce z hodowli ekologicznych.
Sprawdź na filmie, jakie koktajle są najzdrowsze:
Banan – właściwości
Bogactwo składników odżywczych czyni z bananów owoce, które warto umieszczać w codziennej diecie z wielu względów:
- stanowią bardzo dobre źródło energii, po które dobrze jest sięgnąć zwłaszcza po intensywnym wysiłku fizycznym – uzupełniają nie tylko zasoby glikogenu, ale też powstałe niedobory elektrolitów,
- dzięki zawartości witamin z grupy B, potasu i magnezu oddziałują korzystnie na pracę układu nerwowego, a także dostarczają tryptofanu – aminokwasu, który niezbędny jest do produkcji serotoniny – hormonu odpowiedzialnego za dobre samopoczucie,
- jako dobre źródło potasu obniżają ciśnienie tętnicze krwi, a także wpływają pozytywnie na profil lipidowy (ograniczają ilość cholesterolu i trójglicerydów) dzięki wysokiej zawartości błonnika – tym samym zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
- chronią błonę śluzową żołądka przed szkodliwym działaniem soków trawiennych, a także zawierają substancje przyczyniające się do niszczenia bakterii szczepu Helicobacter pylori – są pomocne w profilaktyce i leczeniu choroby wrzodowej, refluksu żołądka,
- działają lekko zapierająco – stanowią remedium na biegunkę,
- mają działanie alkalizujące – służą procesom odkwaszania organizmu,
- według licznych badań, zawarte w nich substancje biologicznie aktywne służą profilaktyce nowotworów, np. raka okrężnicy, nerki,
- dzięki bogactwu witamin, minerałów i fitozwiązków znajdują szerokie zastosowanie w kosmetyce.
Sięgając po banany, należy pamiętać, że zawierają one znaczne ilości cukrów. W związku z tym średniej wielkości owoc dostarcza około 90 kcal. Co więcej, ma on wysoki indeks glikemiczny (60–70 IG – w zależności od stopnia dojrzałości). Z tego względu banany nie są odpowiednim produktem dla diabetyków. Powinny unikać ich także osoby na diecie odchudzającej.
Banany w kuchni
Przy swoim bogactwie właściwości zdrowotnych, banany są przede wszystkim bardzo smaczne i można je na wiele sposobów wykorzystać w sztuce kulinarnej. Choć najczęściej spożywa się je na surowo, stanowią interesującą bazę deserów (np. zapiekane w cieście naleśnikowym), częsty składnik produktów mlecznych (jogurtów, serków, lodów) oraz wyśmienity dodatek do rozmaitych potraw – słodkich (np. sałatek owocowych) lub wytrawnych (np. ryżu z curry).
Do deserów warto wykorzystywać czerwone banany – odmianę o słodszym smaku i delikatniejszej konsystencji niż żółta. Co więcej – są one zasobniejsze w cenne dla zdrowia przeciwutleniacze. Smacznym i wartościowym produktem są banany suszone, nazywane także bananowymi chipsami. Mimo iż tracą one część substancji odżywczych pod wpływem działania wysokiej temperatury (w procesie suszenia), w ich niewielkiej porcji może znajdować się nawet więcej witamin, minerałów i fitozwiązków niż w świeżym owocu. Związki te ulegają bowiem zagęszczeniu po odparowaniu wody. Dlatego suszone banany są doskonałą (choć wysokokaloryczną) alternatywą dla niezdrowych przekąsek.
