Badanie w kierunku jaskry jest jednym z ważniejszych elementów diagnostyki okulistycznych. Ta podstępna choroba często rozwija się bezobjawowo.
Dlaczego należy wykonywać badania w kierunku jaskry?
Badania w kierunku jaskry należą do elementarnego zestawu diagnostyki okulistycznej. Jaskra to jedna z najniebezpieczniejszych chorób oczu, ale jednocześnie schorzenie, które przez bardzo długi czas może się w ogóle nie ujawnić. Dlatego okuliści tak bardzo przypominają o regularnych wizytach. Im później zostanie wykryta jaskra, tym mniejsze są szanse na całkowite uzdrowienie. Nieleczona jaskra może doprowadzić do pełnej ślepoty. Rozwój choroby przyczynia się bowiem do powolnego zaniku nerwów wzrokowych, które stają się słabsze z dnia na dzień. Ważne są zatem regularne badania w kierunku jaskry. Niestety, najczęściej pacjenci dostrzegają sygnały choroby bardzo późno, z reguły, gdy na efektywne leczenie jest już za późno. Badanie na jaskrę pozwala natomiast rozpoznać ją mimo braku symptomów. Choroba na ogół wykrywana jest podczas rutynowej kontroli u okulisty.
Badanie w kierunku jaskry
Określenie możliwości wystąpienia jaskry u danego pacjenta opiera się przede wszystkim na szczegółowej ocenie tarczy nerwu wzrokowego. Diagnostykę przeprowadza się z użyciem lampy szczelinowej i specjalnej soczewki Volka. Badanie na jaskrę powinno należeć do kompletu badań rocznych. Podczas oglądu nerwu specjalista może wykryć potencjalne zmiany jaskrowe. Jeśli tak się stanie, możliwe jest szybkie rozpoczęcie leczenia, od którego zależy szansa na wygraną walkę z chorobą – zablokowanie zmian i dobry wzrok do późnego wieku.
W trakcie badania kontrolnego, także w kierunku jaskry, okulista mierzy ciśnienie wewnątrzgałkowe. Zbyt wysokie należy potraktować jak sygnał ostrzegawczy. Trzeba jednak pamiętać, że ciśnienie w normie nie oznacza, że jaskra nie może się rozwinąć.
Jaskra – badania dodatkowe
W badaniu podstawowym można wykryć jedynie dość zaawansowaną jaskrę. Szczegółowa diagnostyka pozwala zauważyć ją we wcześniejszej fazie. W tym celu należy wykonać następujące badania:
- tomografię tarczy nerwu wzrokowego (HRT) – pozwala ocenić, ile w nerwie wzrokowym jest właściwej tkanki; wykonuje się je z pomocą oftalmoskopu skaningowego;
- pomiar grubości warstwy włókien nerwowych siatkówki (GDx) – skaningowa polarymetria laserowa umożliwia dokonanie analizy warstwy włókien nerwowych pod względem ich grubości, co również może stanowić sygnał zmian jaskrowych;
- optyczna koherentna tomografia oka (OCT), czyli precyzyjne badaniem struktur oka z uwzględnieniem pomiaru grubości komórek zwojowych siatkówki;
- GCL/GCC – określa grubość warstwy komórek zwojowych oraz wewnętrznej warstwy splotowatej (powodem ślepoty zachodzącej w wyniku rozwoju jaskry jest zanik tych komórek);
- tomografia przedniego odcinka gałki ocznej (AS-OCT) – pozwala ocenić głębokość komory przedniej, podstawę tęczówki i szerokość kąta komory przedniej;
- OCT w kierunku jaskry – ocena wyglądu tarczy nerwu wzrokowego i warstwy włókien nerwowych, wypierana jednak przez dokładniejsze wyniki badań HRT i GDx;
- FDT-Matrix – perymetria zdwojona częstotliwości – wykrywa ubytki w polu widzenia na bardzo wczesnym etapie;
- pachymetria – badanie uzupełniające, polegające na pomiarze grubości rogówki.
Badanie OCT jaskrowe kiedyś stanowiło podstawę zaawansowanej diagnostyki jaskry. Współcześnie wyparły je dokładniejsze i bardziej miarodajne metody. Szczególnie cenna jest perymetria, która wykrywa zmiany na bardzo wczesnym etapie rozwoju.
Jaskra – dlaczego podstawowe badanie nie wystarcza?
Badania w kierunku jaskry wykonywane podczas rutynowej diagnostyki okulistycznej pozwalają dostrzec chorobę, kiedy pacjent jest już prawie niewidomy. Jaskra postępuje bardzo powoli, z kolejnymi miesiącami chory przyzwyczaja się do słabnącego wzroku, nie zdając sobie sprawy z zachodzącego procesu. Schorzenie rozpoczyna się od obwodowych części pola widzenia i z czasem postępuje w kierunku centrum. Najczęściej pacjenci orientują się, że coś jest nie tak, dopiero gdy jaskra zaczyna atakować centrum widzenia. Badania tarczy nerwu wzrokowego pozwalają dostrzec zaawansowane zmiany, których w wielu przypadkach nie sposób już zatrzymać – jest za późno na rozpoczęcie skutecznego leczenia oraz na cofnięcie choroby. Badanie jaskry z wykorzystaniem nowoczesnych metod diagnostycznych pozwala zapobiec tak niebezpiecznej sytuacji.
Jak jest zbudowane i jak działa oko?
Bibliografia
1. Postępowanie w jaskrze. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, https://www.pto.com.pl/storage/guidelines/8/47529700bce94af1523bd3303c77f18d.pdf.
2. Program edukacyjny dla lekarzy praktyków „Kompendium Okulistyki. Jaska”, http://www.okulistyka.com.pl/_okulistyka/edu/39.pdf.
