Chorzy na cukrzycę powinni na bieżąco kontrolować poziom glukozy we krwi. Opóźni to rozwój choroby i zmniejszy ryzyko pojawienia się powikłań, ponieważ pozwoli na ewentualną zmianę sposobu leczenia. Jednym ze wskaźników, które pomagają w ocenie ilości cukru jest hemoglobina glikowana.
Wyrównanie cukrzycy – samokontrola okołoposiłkowa
Samokontrola w cukrzycy to podstawowe zadanie chorego. Dzięki regularnemu badaniu poziomu cukru we krwi oraz oznaczaniu stężenia glukozy w moczu może różnicować pory podawania insuliny. Wiedza z dzienniczka samokontroli jest bardzo przydatna w czasie wizyty u lekarza. Specjalista stwierdzi dzięki niemu, czy zastosowana terapia daje korzyści, czy też trzeba ją zmodyfikować. Pacjent powinien oznaczać poziom cukru kilka razy w ciągu dnia. Jest to konieczne zaraz po wstaniu, na czczo. Stężenie glukozy trzeba też badać po zjedzeniu posiłku, niezależnie od jego wielkości. Pomiar glukometrem wykonuje się po tym, jak chory sięgnie po coś słodkiego lub wykona aktywność fizyczną. Codzienne pomiary najlepiej skonfrontować z badaniami wykonywanymi co kilka miesięcy. Bardzo przydatne jest oznaczenie wskaźnika hemoglobiny glikowanej.
Zobaczcie, na czym polega diagnostyka cukrzycy:
Czym jest hemoglobina glikowana?
Wskaźnik hemoglobiny glikowanej (HbA1c) został wynaleziony pod koniec lat 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Natomiast w latach 90. stał się kluczowym badaniem, które określa poziom glukozy w dłuższym okresie, tj. na przestrzeni 3 miesięcy. Jest wykorzystywany, aby sprawdzić efekty leczenia cukrzycy. Może być też zlecony przed wprowadzeniem insuliny bądź w trakcie diagnozowania choroby. Hemoglobina łączy się z glukozą, z czego powstaje hemoglobina glikowana. Jej żywotność to około 90-100 dni – tyle bowiem żyją krwinki czerwone, w których znajduje się hemoglobina. Dzięki tej zależności można oznaczyć poziom cukru we krwi w tym czasie.
Wystarczy, że pacjenci ze stabilną i kontrolowaną cukrzycą będą wykonywali to badanie raz na pół roku. Pozostali chorzy powinni badać poziom HbA1c co 3 miesiące. Warto wiedzieć, że oznaczenie tego wskaźnika nie zastąpi pomiarów stężenia glukozy wykonywanych kilka razy dziennie. Zbyt wysoki poziom hemoglobiny glikowanej wskazuje na długotrwałe podwyższenie poziomu cukru. To sygnał, że należy zmienić leczenie. Przy HbA1c przekraczającym normę wzrasta ryzyko pojawienia się powikłań cukrzycowych. Natomiast zbyt niski poziom hemoglobiny glikowanej może wskazywać na częste występowanie hipoglikemii (stężenia glukozy poniżej normy).
Zobacz także: Zróżnicowany jadłospis w diecie dla cukrzyków
Badanie HbA1c
Badanie HbA1c wykonuje się poprzez pobranie do analizy laboratoryjnej krwi – najczęściej z żyły łokciowej. Nie trzeba być na czczo, bowiem ostatnio zjedzone posiłki nie mają wpływu na ilość hemoglobiny glikowanej. Norma HbA1c u osób zdrowych powinna znajdować się w przedziale 4-6%. Prawidłowe wyniki badania hemoglobiny glikowanej u chorych różnią się w zależności od typu cukrzycy i wieku. Kobiety planujące ciążę mają wynik w normie, kiedy jest równy lub mniejszy niż 6%. U dzieci i młodzieży, osób z cukrzycą typu 1 lub chorujących od krótkiego czasu na typ 2 wskaźnik wynosi 6,5% lub nieco mniej. Osoby, które przekroczyły 65. rok życia oraz inni chorzy na cukrzycę otrzymują wynik równy bądź mniejszy niż 7%. U starszych cierpiących na powikłania związane z dużymi naczyniami krwionośnymi lub mających liczne choroby towarzyszące, badanie powinno wskazywać 8% lub mniej.
Czynniki, które mogą zakłócić wynik badania HbA1c
W sytuacjach, w których czas przeżycia czerwonych krwinek skraca się, badanie HbA1c może wykazać zmniejszone wartości. Są to m.in. pierwsza połowa ciąży i niedokrwistość hemolityczna. Wynik HbA1c, który przekracza normę pojawia się u osób z niewydolnością nerek, mających problem z chorobą alkoholową lub u alkoholików. Wysoki poziom hemoglobiny glikowanej pojawia się też u kobiet w drugiej połowie ciąży bądź u matek karmiących piersią. Zawyżony poziom HbA1c występuje także u osób, które przyjmują dużej ilości salicylanów bądź chorują na hiperlipoproteinemię.
Dlaczego należy dążyć do obniżenia wyniku HbA1c?
Diabetycy, którzy mają unormowany poziom hemoglobiny glikowanej, rzadziej cierpią na powikłania niewyrównanej cukrzycy. Są to m.in. zespół stopy cukrzycowej, udar mózgu, zawał serca, retinopatia cukrzycowa bądź uszkodzenie nerek. Aż 75% zgonów u diabetyków wywołują choroby układu krążenia. Udar mózgu pojawia się pięć razy częściej u cukrzyków niż u osób zdrowych. Cztery razy częściej występuje zawał serca. Stopę amputuje się aż 40 razy częściej. W cukrzycy typu 2 można zmniejszyć prawdopodobieństwo pojawienia się polineuropatii nawet o 60%. HbA1c niższe o 1% to aż o 37% mniejsze ryzyko nefropatii cukrzycowej i retinopatii. Wynik badania hemoglobiny glikowanej niższy o 5% jest równy 43% mniejszemu ryzyku amputacji kończyny i prawdopodobieństwu zgonu oraz udaru mózgu o 12%. Zbyt wysoki poziom HbA1c (o 1%) oznacza wzrost ryzyka wystąpienia polineuropatii o 10-15%, zgonu o 21%, choroby naczyń obwodowych o 43%, zaćmy o 19% i zawału serca nawet o 14%.
Zobaczcie, jakie są prawidłowe wyniki morfologii krwi:
