AZS, czyli atopowe zapalenie skóry. Objawy i leczenie jednej z najczęstszych postaci egzemy

W ciągu roku na atopowe zapalenie skóry zapada około 25% dzieci. AZS często występuje łącznie z innymi chorobami, np. zapaleniem spojówek lub nieżytem nosa.

Egzema i atopowe zapalenie skóry – jaka jest różnica?

Egzemą określa się część chorób skóry, które objawiają się różnego rodzaju zapaleniami skóry. Najpowszechniejszym ich symptomem są zaczerwienienia i świąd. Objawy mogą nasilać się pod wpływem stresu i podrażnień (np. stosując środki kosmetyczne zawierające alkohol). Źródłem egzemy są m.in. uwarunkowania genetyczne i alergie. Jedną z najczęściej występujących odmian egzemy jest atopowe zapalenie skóry (AZS). Jest to przewlekła, często genetycznie uwarunkowana choroba alergiczna, która zwykle występuje u niemowląt (pomiędzy 6. a 7. miesiącem życia) i u dzieci (do 12. roku życia).

Objawy atopowego zapalenia skóry: świąd, zaczerwienienie i lichenizacja

Głównym objawem atopowego zapalenia skóry jest łuszczenie się i świąd naskórka. Skóra jest miejscowo zaczerwieniona i ma tendencje do przesuszeń, ponieważ w jej strukturach obniżony jest poziom ph i mniejsza jest zawartość lipidów. Pierwszą, spontaniczną reakcją na swędzenie jest drapanie, które w przypadku atopowego zapalenia skóry nie przynosi ulgi, a jedynie nasila obawy i powoduje naruszenie struktury wierzchniej warstwy naskórka. Na skutek uporczywego drapania na powierzchni naskórka tworzą się twarde blizny, tzw. przeczosy. 

Skóra atopowa nie spełnia swoich funkcji – nie jest ochroną dla organizmu. Łatwo przenikają przez nią różnego rodzaju grzyby i bakterie, których skutkiem są stany zapalne i zakażenia. Z czasem powierzchnia skóry staje się twarda i bardziej szorstka, następuje proces lichenizacji skóry, czyli zgrubienia zapalnego. Objawia się ono uwydatnieniem fałdów i naturalnej rzeźby naskórka. Na takiej strukturze widoczne są bruzdy i niedoskonałości. Jest to efekt nawracających uszkodzeń i przewlekłego procesu zapalnego skóry. Objawy i miejsca występowania AZS zmieniają się zależnie od wieku dziecka.

• W przypadku niemowląt i małych dzieci (do 2. roku życia), zmieniona chorobowo skóra jest pokryta pęcherzami, które w wyniku pęknięcia zamieniają się w strupy. Głównymi obszarami występowania ognisk choroby są: głowa, ręce, powieki, nogi, twarz i tułów.
  
• U dzieci starszych (do 12. roku życia) atopowe zapalenie skóry objawia się często pokrzywką i silnie łuszczącym się naskórkiem. W tej grupie wiekowej zmiany chorobowe lokalizują się na łokciach, dłoniach, nadgarstkach i kolanach.
  

Atopowe zapalenie skóry zwykle występuje u dzieci, znane są jednak przypadki występowania AZS u dorosłych. Oznaki choroby skóry pojawiają się wówczas zwykle w okolicy twarzy i głowy, ale też na karku, szyi i stopach.

Poza zmianami skórnymi AZS towarzyszą także dwa inne, charakterystyczne objawy – Dennie-Morgana i Hertoghe’a. Pierwszy polega na pojawieniu się zgrubionego fałdu skóry umiejscowionego przy krańcu dolnego powieki. Oznaką drugiego jest zredukowanie ilości włosków w zewnętrznej części brwi.

Leczenie AZS: maści i kremy na atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry u niemowląt, dzieci i dorosłych leczone jest objawowo. Zmiany skórne wymagają konsultacji dermatologicznej, podczas której lekarz ocenia ich charakter i zaawansowanie. W przypadku łagodnego przebiegu AZS w leczeniu mogą wystarczyć maści przeciwzapalne, które redukują ryzyko nasilania się objawów i powstawania kolejnych ognisk choroby. Przy zaawansowanym stadium atopii może zajść konieczność wdrożenia kortykosteroidów (leków sterydowych zwykle w postaci toniku lub maści). Kremy na atopowe zapalenie skóry mogą zawierać, np. kwas azelainowy. Jest to bezpieczny kwas, który działa bakteriobójczo i przeciwzapalnie. Łagodzi objawy AZS i zapobiega podrażnieniom skóry. Preparaty zawierające kwas azelainowy dostępne są bez recepty, jednak nie należy stosować ich bez konsultacji z lekarzem.

Pielęgnacja skóry atopowej: nawilżanie i natłuszczanie

Skóra atopowa jest przesuszona, ma tendencje do pękania i łatwo ulega uszkodzeniom, dlatego szczególna higiena i troska o skórę są ważnym elementem dla osób z AZS. Codzienne zabiegi pielęgnacyjne powinny mieć na celu odbudowę płaszcza lipidowego skóry i jej nawilżenie. W tym celu warto sięgać po kosmetyki zawierające mocznik, glicerynę bądź wazelinę. Korzystne działanie wykazują również środki z alantoiną i łagodzącymi ekstraktami z ziół (np. z wyciągiem z nagietka lub rumianku). Istotną częścią pielęgnacji skóry atopowej u dzieci, niemowląt i dorosłych jest kąpiel. Zaleca się krótkie (około 5 minutowe) kąpiele w wodzie, której temperatura wynosi około 36 stopni Celsjusza, ponieważ długotrwałe moczenie skóry atopowej powoduje wysuszenie i nasilanie się objawów.

Poza stosowaniem właściwych kosmetyków i leków zaleconych przez specjalistę osoby ze skłonnościami do egzemy, reakcji alergicznych i atopowego zapalenia skóry powinny sięgać po lekkie i przewiewne ubrania wykonane z naturalnych materiałów, np. bawełny lub lnu. Wskazane jest także utrzymywanie optymalnej temperatury w pomieszczeniach (nieprzekraczającej 22 stopni Celsjusza), ponieważ pocenie się sprzyja podrażnieniom skóry i nasilaniu się objawów swędzenia i zaczerwienienia.

Leki biologiczne w leczeniu atopowego zapalania skóry

Oprócz stosowania leków na bazie sterydów, leków przeciwhistaminowych, immunosupresyjnych, coraz częściej słyszy się  o tym, że nowym skutecznym sposobem na leczenie AZS są leki biologiczne. Czy te nowe farmaceutyki to faktycznie przełom w leczeniu tej choroby? Jak tłumaczy prof. dr hab. n. med. Irena Walecka, leki biologiczne to są leki produkowane przy pomocy inżynierii genetycznej, przy pomocy biologii molekularnej, dlatego okres badań i tworzenia jest długi.

Zobacz film: Atomowe zapalenie skóry - jak można je leczyć?