Kręgosłup zbudowany jest z 33 kręgów, z czego 7 jest kręgów szyjnych (łac. Vertebrae cervicales); oznaczonych symbolami od C1 do C7. Zgodnie z nazwą znajdują się one w odcinku szyjnym kręgosłupa. Są małe i delikatne. Po obu stronach mają kanały, przez które przechodzą naczynia krwionośne prowadzące do mózgu.
Kręgi szyjne – anatomia
Z 7 kręgów szyjnych 4 mają taką samą budowę: rozdwojony wyrostek kolczysty na dole z pustą przestrzenią w środku (otworem kręgowym) dla rdzenia kręgowego. W znajdujących się u góry, po obu stronach, wyrostkach poprzecznych są małe otwory (po jednym na każdy bok) dla tętnicy kręgowej z żyłami i splotem nerwowym. Pomiędzy wyrostkami poprzecznymi w kręgach szyjnych znajduje się trzon kręgu.
Nietypową budowę mają dwa pierwsze kręgi szyjne (dźwigacz i obrotnik) oraz ostatni (siódmy).
Dźwigacz (kręg szczytowy, łac. atlas) to kręg szyjny, który bezpośrednio styka się z czaszką i ją podtrzymuje. Nie jest wyposażony w trzon oraz wyrostek kolczysty kręgu. Zamiast trzonu ma 2 łuki (przedni i tylny), zamiast wyrostka kolczystego – guzek tylny. Łuki w dźwigaczu łączą części boczne kręgu. Na tylnej powierzchni łuku przedniego znajduje się dołek zębowy (mała powierzchnia stawowa), natomiast na przedniej powierzchni łuku – guzek przedni.
Obrotnik (kręg obrotowy, łac. axis) to drugi kręg szyjny, wyposażony w tzw. ząb (łac. dens). Ząb odchodzi od trzonu w górę – jest jednocześnie trzonem leżącego wyżej dźwigacza. Obrotnik tworzy oś, wokół której obraca się dźwigacz razem z głową.
Ostatni – siódmy – kręg szyjny to kręg wystający (łac. Vertebra prominens) – pierwszy wyczuwalny kręg na szyi człowieka. Ma masywny trzon. Otwory wyrostków poprzecznych są w nim nieduże, z przebiegającą przez nie żyłą kręgową.
Ćwiczenia na kręgi szyjne
Specyficzna budowa kręgów szyjnych, szczególnie pierwszych dwóch, umożliwia ruchy głową. Są one podatne na przeciążenia, co związane jest głównie z garbieniem się czy długotrwałym utrzymywaniem tej samej pozycji (podczas pracy przy komputerze, prowadzenia samochodu, pisania, oglądania telewizji, odrabiania lekcji, spania na zbyt wysokiej poduszce czy z niewłaściwie ułożoną głową, np. na fotelu). Kręgi szyjne z wiekiem ulegają zwyrodnieniu.
Zwyrodnienia w odcinku szyjnym są związane z zaburzeniami przepływu krwi, uciskiem na nerwy, a tym samym z objawami, jak bóle i zawroty głowy, utraty przytomności. W takim przypadku należy zgłosić się do lekarza w celu ustalenia dokładnej przyczyny bólu. Szczególnie niepokojące są drętwienie kończyn, drętwienie ramienia, szumy uszne.
We wzmacnianiu kręgów szyjnych pomagają ćwiczenia, które można wykonywać po konsultacji lekarskiej. Ćwiczenia profilaktyczne zalecane są wszystkim osobom, szczególnie objętym wyżej wymienionymi czynnikami ryzyka, jak np. długotrwałe siedzenie przy komputerze.
Przykładowe ćwiczenia:
- Usiąść wygodnie, np. na podłodze ze skrzyżowanymi nogami („po turecku”). Zamknąć oczy. Wykonywać powolne ruchy głową: w prawo, w lewo, w przód, w tył. Powoli obrócić głową w prawo, a następnie w lewo. Chwilę odpocząć, powtórzyć 10–20 razy.
- Usiąść wygodnie, wyciągnąć w górę prawą rękę (wyprostowaną w łokciu), po czym przechylić ciało w lewo, próbując jak najdalej sięgnąć dłonią. Wrócić do pozycji wyjściowej, to samo zrobić lewą ręką, przechylając się w prawo. Chwilę odpocząć, powtórzyć 10–20 razy.
- Uklęknąć na podłodze. Ciężar ciała oprzeć na rękach (prostych w łokciach). Wykonać koci grzbiet: skierować ku górze plecy, wyginając kręgosłup w łuk, jednocześnie chowając szyję, kierując wzrok ku podłodze. Wrócić do pozycji wyjściowej, tym razem głęboko uginając kręgosłup i wysoko unosząc głowę. Odpocząć, ćwiczenie powtórzyć kilkakrotnie.
- Usiąść wygodnie. Spleść dłonie za głową i ich wnętrzem naciskać na tylny odcinek szyi (kręgi szyjne). Następnie przechylić głowę w prawo i w lewo, w przód oraz w tył. Odpocząć, ćwiczenie powtórzyć.
Jak dbać o kręgi szyjne?
Współczesny styl życia sprzyja bólom kręgów szyjnych i jest nieodpowiedni dla zdrowia kręgosłupa. Żeby utrzymywać kręgi szyjne oraz rusztowanie ciała w dobrej kondycji, należy:
- Unikać długotrwałego przebywania w jednej pozycji. Podczas pracy przy komputerze co jakiś czas (np. co godzinę) wstać, porozciągać się, wykonać kilka prostych ćwiczeń.
- W czasie długiej jazdy samochodem, np. dalekiej podróży, robić częste postoje.
- Spać na płaskiej, nigdy wysokiej, poduszce, tak aby kręgosłup i głowa znajdowały się w jednej linii, a kręgi szyjne się nie wyginały i mogły odpocząć.
- Regularnie uprawiać aktywność fizyczną, w formie sportu i codziennych czynności (prace w domu, spacery).
- Nie biegać po twardym podłożu, np. po asfalcie, co również może powodować bóle w obrębie kręgów szyjnych.
- Masować kręgosłup szyjny, szczególnie pod koniec dnia.
- Unikać stresu: usztywnienie kręgów szyjnych może mieć związek z narażeniem na stres i silne emocje.
