Czym jest najczęstsza choroba nowotworowa jajnika?
Rak jajnika wywodzi się z komórek nabłonka jajnika, rozwija się głównie u kobiet w średnim wieku i jest jednym z najczęstszych i niestety najgroźniejszych nowotworów. Rak ten długo pozostaje bezobjawowy. Do objawów zaawansowanego raka jajnika należą bóle podbrzusza, wzdęcia oraz powiększenie obwodu brzucha. Do metod diagnostycznych stosowanych w raku jajnika należą badanie ginekologiczne, badania obrazowe (USG) oraz oznaczanie markerów nowotworowych w surowicy krwi. Leczenie raka jajnika polega przede wszystkim na operacyjnym usunięciu całego narządu rodnego, łącznie z wszelkimi ogniskami nowotworowymi w jamie brzusznej oraz na stosowaniu uzupełniającej chemioterapii.
Jakie markery nowotworowe wykorzystywane są w diagnostyce raka jajnika?
Markerami nowotworowymi nazywamy substancje, których podwyższony poziom lub nawet sama obecność w surowicy krwi, oznaczane metodami laboratoryjnymi, sugerować może konkretną chorobę. Stosowane jako badania przesiewowe lub wykonywane profilaktycznie, często ułatwiają wczesne wykrycie zmian nowotworowych i postawienie diagnozy lub przynajmniej sugerują pogłębienie diagnostyki. Pozwalają także na długookresowe monitorowanie wznowy choroby po leczeniu radykalnym.
Niestety większość markerów nowotworowych nie jest w pełni specyficzna dla jednej jednostki chorobowej, dlatego też badanie ich poziomu zawsze powinno być tylko jednym z elementów szerokiej diagnostyki.
Należy pamiętać, że wykrycie podwyższonej wartości markera nowotworowego nie musi oznaczać poważnej choroby, gdyż pojawić się może także w innych, łagodnych zaburzeniach.
Co oznaczają podwyższone parametry nowotworowe jajnika oraz jakie są ich normy?
Do markerów nowotworowych używanych w diagnostyce chorób jajnika należą Ca-125 oraz He4.
Ca 125 jest wytwarzany zarówno przez komórki nowotworowe, jak i zdrowe różnych narządów. Z tego względu, podwyższony parametr Ca125 może być obecny zarówno w chorobie nowotworowej jajnika, jak i w takich chorobach ginekologicznych jak endometrioza, mięśniaki macicy, stanach zapalnych narządu rodnego; w chorobach nowotworowych (łagodne nowotwory jajnika, rak jajowodu, jamy macicy, piersi), a nawet w ciąży czy marskości wątroby.
Ca125 podwyższone jest u około 50% chorych z wczesnym nowotworem złośliwym jajnika, u 80% pacjentek z zaawansowanym rakiem jajnika a u 20% jego poziom, pomimo choroby, pozostaje prawidłowy. Z tego względu najlepszą opcją diagnostyczną pozostaje połączenie markerów laboratoryjnych z badaniami obrazowymi, przede wszystkim z USG przezpochwowym.
Parametr Ca125 nie jest stosowany jako badanie przesiewowe w diagnostyce raka jajnika, gdyż przeprowadzone badania, dowodzą, że wykorzystywanie tego parametru nie prowadzi do spadku śmiertelności z powodu tej choroby, co jest głównym celem badań przesiewowych. Służy on jednak jako użyteczne narzędzie w monitorowaniu wznowy raka jajnika po jego leczeniu operacyjnym oraz chemioterapii.
Norma dla markera nowotworowego jajnika - Ca 125, to wynik poniżej 35 UI/ml, cena badania wynosi około 40 zł.
Algorytm ROCA uwzględnia wiek pacjentki oraz poziom Ca125 i pozwala zakwalifikować je do trzech grup ze względu na ryzyko rozwoju raka jajnika oraz przeprowadzić odpowiedni dla każdej grupy proces diagnostyczny.
Indeks RMI łączy w sobie poziom Ca125 w surowicy, wynik badania USG przezpochwowego (suma punktów za poszczególne cechy) oraz status menopauzalny pacjentki. Wynik powyżej 200 uznawany jest za nieprawidłowy.
Innym markerem nowotworowym stosowanym w diagnostyce nowotworów jajnika jest HE4 (tzw. czwarta frakcja ludzkiego białka komórek nabłonkowych najądrza), który wykazuje się lepszą czułością diagnostyczną w wykrywaniu wczesnych stadiów raka jajnika oraz większą specyficznością, gdyż jego poziom wzrasta tylko w nielicznych nowotworach złośliwych. Wykorzystywany jest w teście ROMA.
Test ROMA zawiera w sobie poziomy stężeń dwóch markerów nowotworowych raka jajnika - Ca125 oraz He4. Wynik testu ROMA podawany jest w wartości procentowej i określa on prawdopodobieństwo, że w wykrytej w badaniach obrazowych zmianie w jajniku rozwinie się proces nowotworowy. Dla kobiet przed menopauzą wynik powyżej 7,4%, natomiast dla kobiet po menopauzie wynik powyżej 25,3%, świadczą o wysokim ryzyku choroby nowotworowej jajnika.
Zobacz film: Profilaktyka raka jajnika
Bibliografia:
1. Bręborowicz G, Położnictwo i ginekologia, PZWL, Warszawa 2007
2. REKOMENDACJE POLSKIEGO TOWARZYSTWA GINEKOLOGII ONKOLOGICZNEJ DOTYCZĄCE DIAGNOSTYKI I LECZENIA RAKA JAJNIKA. http://ptgo.pl/wp-content/uploads/RekomendacjeJAJNIK-16.10.2015.pdf
